بررسی عوامل موثر بر اخلاق حرفه ای در مسئولیت پذیری اجتماعی حسابرسان با رویکرد اسلامی

وقوع رسوایی های مالی متعدد، شکاف اعتماد به حرفه حسابرسی و مهجور ماندن مفهوم مسئولیت پذیری اجتماعی در کنار خلا نظری در تبیین اخلاق حرفه ای مبتنی بر ارزش های بومی و اسلامی، ضرورت طراحی الگویی جامع را ایجاب می کند. این پژوهش با هدف طراحی الگوی اخلاق حرفه ای در مسئولیت پذیری اجتماعی حسابرسان با رویکرد اسلامی انجام شد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی-توسعه ای و از نظر گردآوری داده ها، کیفی است که با روش نظریه داده بنیاد (گراندد تئوری) انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل حسابرسان مستقل، اساتید حسابرسی و مدیران مالی با تجربه بود. با ۲۰ مشارکت کننده به روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی مصاحبه های نیمه ساختاریافته انجام شد و داده ها در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی با نرم افزار MAXQDA تحلیل گردید.  بر اساس یافته ها، الگوی نهایی در قالب یک پارادایم شامل شرایط علی (باورهای دینی، ارزش های اسلامی)، پدیده محوری (اخلاق حرفه ای توحیدمدار)، راهبردها (آموزش مستشرعی، فرهنگ سازی، شفاف سازی)، بسترها (فرهنگ سازمانی، قوانین حاکمیتی)، شرایط مداخله گر (فشارهای اقتصادی، تضاد منافع) و پیامدها (اعتماد عمومی، مشروعیت اجتماعی، توسعه پایدار) طراحی شد. ابعاد پنج گانه الگو شامل: مبانی اسلامی، اصول اخلاقی فردی، مسئولیت پذیری اجتماعی، عدالت حرفه ای و تعهد حرفه ای شناسایی شد. یافته ها نشان داد که در یک الگوی بومی، اخلاق حرفه ای در حسابرسی ریشه در مبانی اسلامی دارد و "تقدم رضایت الهی" به عنوان محور اصلی، سایر ابعاد از جمله مسئولیت پذیری اجتماعی فراگیر را شکل می دهد. این الگو می تواند مبنای مناسبی برای تدوین منشورهای اخلاقی، بازنگری دروس دانشگاهی و طراحی سیستم های پایش رفتار حرفه ای حسابرسان در ایران باشد.

کلیدواژه ها:

اخلاق حرفه ای ، مسئولیت پذیری اجتماعی ، حسابرسی ، رویکرد اسلامی ، نظریه داده بنیاد