تحلیل عوامل مولد رفتارهای انحرافی سازمانی در محیط های پرفشار بوروکراتیک

سازمان های دولتی ایران در بستر بوروکراسی پرفشار عمل می کنند؛ بسترهایی که به جای مهار رفتارهای انحرافی، خود به عاملی ساختاری در تولید و بازتولید آن ها تبدیل می شوند. این پژوهش با اتکا بر رویکرد واقع گرایی انتقادی و تحلیل چندموردی تطبیقی، مکانیسم های مولد رفتارهای انحرافی سازمانی را در سه سازمان دولتی با سطوح متفاوت پیچیدگی و فشار بوروکراتیک بررسی می کند. داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساخت یافته، تحلیل اسناد و مشاهده میدانی گردآوری شد و با روش کدگذاری مکانیسم محور تحلیل گردید. یافته ها نشان می دهد که ابهام مقررات، کنترل مفرط، تضادهای نهادی و دوگانگی ارزش های رسمی/غیررسمی، چهار محرک کلیدی در شکل گیری الگوهای انحرافی اند؛ الگوهایی که عمدتا در قالب اجتناب ساختاری، میان برهای غیررسمی، مقاومت پنهان و انفعال استراتژیک بروز می کنند. مطالعه استدلال می کند که رفتارهای انحرافی در چنین محیط هایی بیش از آنکه مسئله ای فردی یا اخلاقی باشند، محصول برهم کنش ساختارهای معیوب، فرهنگ سازمانی دوپاره و فشارهای نقش چندگانه اند. در پایان، پیامدهای سیاستی و مدیریتی برای کاهش فشارهای بوروکراتیک و اصلاح سازوکارهای تولیدکننده انحراف ارائه می شود.

کلیدواژه ها:

رفتار انحرافی سازمانی ، بوروکراسی پرفشار ، مکانیسم های مولد ، سازمان های دولتی ایران ، واقع گرایی انتقادی