تحلیل نقش عدالت آموزشی و احساس تبعیض در افزایش یا کاهش رفتارهای قلدری و دعوا میان دانش آموزان ابتدایی

تحقق عدالت آموزشی همواره دغدغه اصلی نظام های تعلیم و تربیت و ریشه ای ترین عامل پایداری عدالت اجتماعی در جوامع گوناگون بوده است. مدارس ابتدایی به عنوان نخستین بستر رشد اجتماعی کودکان، نقش حیاتی در تجربه و ادراک عدالت از سوی دانش آموزان ایفا می کنند. با این حال، بر اساس شواهد میدانی و اظهار نظر معلمان منطقه بندرعباس، احساس تبعیض (به ویژه براساس قومیت، زبان مادری، سطح اقتصادی و حتی تعلق به محله خاص) نوعی فاصله اجتماعی در کلاس و حیاط مدرسه ایجاد کرده و زمینه ساز شکل گیری گروه های دانش آموزی مجزا شده است. نتیجه این فضای آموزش ناعادلانه، آن است که رفتارهای قلدری و دعوا، به ویژه بین دانش آموزان احساس کننده تبعیض، افزایش می یابد و امنیت روانی و تعلق به مدرسه کاهش می یابد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی رابطه عدالت آموزشی ادراک شده و تجربه تبعیض با بروز رفتارهای قلدری و دعوا در مدارس ابتدایی بندرعباس انجام شده است. روش پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی و به صورت پیمایشی انجام گرفته و جامعه آماری آن را دانش آموزان دختر و پسر پایه های چهارم تا ششم تشکیل می دهند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه عدالت آموزشی (با ابعاد عدالت توزیعی، رویه ای و تعاملی)، پرسشنامه احساس تبعیض و پرسشنامه رفتارهای قلدری استفاده گردید. یافته ها نشان داد بین ادراک عدالت در توزیع امکانات، توجه معلمان، فرصت های مشارکت و تعلق گروهی با کاهش میزان قلدری و دعوا رابطه معنادار وجود دارد. همچنین تجربه تبعیض، به ویژه تبعیض زبانی و اقتصادی، احتمال گرایش به رفتارهای پرخاشگرانه و تشکیل گروه های قلدر را افزایش می دهد. نتایج پژوهش نشان می دهد که مداخلات آموزشی با هدف ارتقای عدالت و کاهش تبعیض نه تنها کیفیت روابط دانش آموزان را بهبود می بخشد، بلکه اثر مستقیمی بر کاهش تنش و پرخاش در محیط مدرسه دارد. بر همین اساس، پیشنهاد می شود معلمان و مسئولان مدرسه با بازنگری سیاست های توزیع امکانات، پرهیز از تبعیض ضمنی، آموزش ارزش های برابری و گفت وگو درباره عدالت اجتماعی، از بروز و تشدید رفتارهای قلدری و اختلافات میان دانش آموزان پیشگیری کنند.

کلیدواژه ها:

عدالت آموزشی ، احساس تبعیض ، رفتارهای قلدری ، دانش آموزان ابتدایی ، مدارس بندرعباس