استراتژی های تقویت هوش هیجانی در کلاس های ابتدایی

امروزه هوش هیجانی، به عنوان یکی از مهم ترین مولفه های موفقیت تحصیلی و اجتماعی دانش آموزان، نقش بسزایی در شکل دهی شخصیت، روابط میان فردی، و افزایش تاب آوری آنان در مدرسه ایفا می کند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تحلیل استراتژی های موثر برای تقویت هوش هیجانی دانش آموزان ابتدایی در مدارس بندرعباس اجرا شده است. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی و جامعه مورد مطالعه شامل ۱۰۰ معلم و ۲۵۰ دانش آموز پایه چهارم تا ششم است. ابزار پژوهش، پرسشنامه استاندارد
هوش هیجانی گلمن (۱۹۹۵)، مصاحبه با معلمان و مشاهده مستقیم کلاس ها بود. نتایج نشان داد استفاده از چهار تکنیک کلیدی: ۱) آموزش مدیریت هیجان ها، ۲) فعالیت های نمایشی و بازی نقش، ۳) گفت وگوی گروهی درباره احساسات، و ۴) تمرین همدلی، موجب رشد معنادار خودآگاهی، خودکنترلی و مهارت های اجتماعی دانش آموزان می شود. در پایان، بر نیاز به آموزش ضمن خدمت معلمان در حوزه هوش هیجانی و نقش مشارکت خانواده تاکید شده است. با توجه به اهمیت هوش هیجانی در موفقیت تحصیلی و اجتماعی دانش آموزان ابتدایی، پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تحلیل اثربخشی راهبردهای عملی برای تقویت هوش هیجانی در مدارس ابتدایی شهر بندرعباس انجام شد. مطالعه حاضر از نوع توصیفی تحلیلی و با رویکرد آمیخته (کمی و کیفی) است؛ نمونه پژوهش ۲۵۰ دانش آموز و ۱۰۰ معلم (پایه چهارم تا ششم) به روش تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل پرسشنامه معتبر گلمن (۱۹۹۵) با پایایی ۰.۸۷، مصاحبه نیمه ساختاریافته با معلمان و چک لیست مشاهده رفتارهای هیجانی در کلاس بود. پس از برگزاری کارگاه های «آموزش مدیریت هیجان»، «بازی و نقش آفرینی»، «بحث گروهی درباره احساسات» و «تمرین های همدلی»، آزمون های آماری (تی و آنووا) نشان دادند که هوش هیجانی دانش آموزان به طور معناداری بهبود یافته است (p<۰.۰۱). تحلیل کیفی نیز سه مضمون کلیدی را نمایان کرد: افزایش جرات مندی در ابراز احساس، تقویت همدلی، و ایجاد مهارت در مدیریت مشکلات هیجانی. مهم ترین یافته پژوهش این بود که ترکیب آموزش رسمی با روش های تعاملی (نمایش، بازی، بحث و همدلی)، بیشترین اثر را در رشد پایدار هوش هیجانی داشته است. البته چالش هایی چون کمبود وقت معلمان و همکاری ناکافی برخی والدین نیز مشاهده شد. این مطالعه توصیه می کند مدارس ابتدایی بندرعباس با فراهم کردن آموزش نظام مند برای معلمان و جلب مشارکت خانواده ها، زیرساخت لازم برای اجرای برنامه های هوش هیجانی را مهیا کنند.

کلیدواژه ها:

هوش هیجانی ، آموزش هیجان ، همدلی ، دانش آموز ابتدایی ، خودآگاهی ، مدیریت هیجان.