پیوند ریشه شناسی با قرائات و تفسیر قرآن: پژوهش موردی «بادی الرای» در هود: ۲۷

چگونگی قرائت همزه از مسائل تاثیرگذار بر اختلاف قرائات قرآن است که بیشتر در اصول قرائات و گاه در فرش الحروف رخ می نماید. یکی از نمونه هایی که اثر تفاوت واژگانی، و به ویژه ریشه شناختی، واژه های مهموز بر اختلاف قرائات را نشان می دهد کلمه «بادی» در عبارت «بادی الرای» در هود: ۲۷ است. ابو عمرو بصری «بادئ» را با همزه خوانده اما دیگر قاریان بی همزه، «بادی» خوانده اند. شارحان قرائات این اختلاف را به ریشه شناسی واژه بازگردانده ، قرائت «بادئ» را بیانگر ریشه مهموز (ب د ء) و «بادی» را بیانگر ریشه ناقص (ب د و) دانسته اند؛ هرچند این احتمال را هم داده اند که قرائت «بادی» همچنان برگرفته از ریشه مهموز باشد که «همزه مفتوح ماقبل مکسور» به یاء ابدال شده است. مساله پژوهش این است که آیا توجیه ریشه شناختی که در بیان شارحان قرائات آمده پیشینی است، یعنی قاریان به دلیل اختلاف در ریشه شناسی مهموز یا ناقص کلمه را با همزه یا بی همزه قرائت کرده اند، یا این توجیه پسینی است و عالمان برای توجیه این دو قرائت به توجیه صرفی و ریشه شناختی دست یازیده اند حال آنکه اختلاف قرائت صرفا آوایی است و یک کلمه مهموز با ادای کامل (تحقیق) همزه یا با تخفیف همزه قرائت می شود. بررسی دیدگاه های مفسران متقدم نشان می دهد که برخی اساسا قرائت ابو عمرو را نپذیرفته اند و برخی دیگر تلاش کرده اند آن را به هر شیوه ممکن به تفسیری کهن بازگردانند که نزد بیشتر مفسران پذیرفته تر بوده و آن را برگرفته از «بدو»، به معنای آشکار شدن، می دانند. تلاشی معکوس در بیان برخی شارحان قرائات دیده می شود که هر دو قرائت را به یک معنا و برگرفته از «ابتداء»، یعنی آغاز امر، و مساله را از سنخ اصول قرائات می دانند.

کلیدواژه ها:

بادی الرای ، ریشه شناسی ، تفسیر قرآن ، قرائات قرآن ، اصول قرائات ، فرش الحروف