تبیین قرآنی-روایی مفهوم حرج و ارتباط آن با رسالت پیامبر(ص) در پرتو آیه دوم سوره اعراف

در قرآن کریم، مفاهیم متضاد ضیق صدر و شرح صدر به پیامبر اکرم(ص) نسبت داده شده است؛ پدیده ای که در نگاه نخست با جایگاه رفیع نبوت و مقام عصمت ایشان در تعارض می نماید. در تفاسیر، علل ضیق صدر پیامبر(ص) با آراء متکثر و گاه متعارضی تبیین شده اند که از فشار کفار و اذیت مشرکان گرفته تا رنج درونی از گمراهی امت را در بر می گیرند. این امر، علاوه بر نمایان ساختن پیچیدگی موضوع، فقدان مستندات قطعی و ضرورت بازنگری در تحلیل این مسئله را آشکار می سازد. پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی و با تلفیق دو رویکرد تفسیر قرآن با قرآن و تفسیر روایی، به تحلیل انتقادی دیدگاه های مفسران پرداخته و با استناد به شواهد درون متنی و روایات اهل بیت(ع)، تبیینی نو از ماهیت ضیق صدر ارائه می دهد. یافته های این مطالعه حاکی از آن است که ضیق صدر پیامبر(ص)، نه حاصل ناکامی بیرونی، بلکه برآمده از دغدغه عمیق ایشان نسبت به استمرار جریان هدایت الهی پس از خویش و نگرانی درباره پذیرش ولایت امیرمومنان(ع) به مثابه نهاد استمرار رسالت بوده است. بر این اساس، ضیق صدر در ساحت نبوی، جلوه ای از مسئولیت تاریخی پیامبر(ص) در زمینه سازی برای تحقق ولایت حق و حفظ وحدت امت اسلامی تلقی می شود. این پژوهش با آشکار ساختن پیوند میان ضیق صدر و مسئله ولایت، نگرشی جدید به اهمیت و پیامدهای آن در چارچوب رسالت پیامبر اکرم(ص) ارائه می دهد.

کلیدواژه ها:

حرج ، ضیق صدر ، رسالت ، امامت ، وحدت امت اسلامی ، سوره اعراف