تحلیل معناشناسانه «ولایت» در قرآن کریم بر پایه روابط همنشینی و جانشینی

در پی چویی معنای «ولایت» در آیات قرآن، با مفاهیم متعددی روبه رو می شویم، که به یکدیگر پیوند خورده اند. این نوشتار قصد دارد با رویکرد معناشناسی ساختاری، به روش توصیفی تحلیلی به تبیین واژه «ولایت» در قرآن پرداخته و مولفه های معنایی آن را به کمک همنشین ها، جانشین ها و اضدادش در قرآن استخراج کند. «ولایت» در ساختار آیات قرآن، در یک رابطه مکملی، با مفاهیم «اتخاذ»، «نصرت»، «هدایت»، «توکل» و «سلطان» هم نشین شده است؛ در یک رابطه اشتدادی، با مفاهیم «نصرت»، «شفاعت»، «ملک»، «هدایت» و برخی دیگر مفاهیم و در یک رابطه تقابلی با واژه «عدو» همنشین شده است. مشتقات «ولی» بر محور جانشینی نیز با واژگان «خلیل»، «رب»، «وکیل»، «نصیر» و «ملتحد» دارای هم معنایی است. بر پایه این بررسی و استخراج مولفه های معنایی «ولایت»، با چهار کارکرد «رفاقت و همراهی»، «تدبیر و سرپرستی»، «محافظت و پشتیبانی» و «کمک رسانی و یاری گری» برای «ولایت» در ادبیات قرآن روبه رو هستیم که دقت در این کارکردها و معانی، رابطه ولایی طولی میان ولی و مردم و نیز رابطه اجتماعی میان مومنان بر پایه ولایت را با معنای تازه ای بازآرایی می نماید.

کلیدواژه ها:

روابط جانشینی ، روابط همنشینی ، معناشناسی ، معناشناسی ساختاری ، ولایت