کاهش ریسک حریق در دوره های گرمای شدید و موج های حرارتی در شهرداری ها: تدوین برنامه های عملیاتی و تدابیر پیشگیرانه شهری

موج های حرارتی فزاینده، به عنوان یکی از بارزترین تجلیات تغییرات اقلیمی، ریسک حریق در بافت های شهری ایران را به سطحی بحرانی ارتقا می دهند و الزام به چارچوب های یکپارچه مبتنی بر ارزیابی پیش بینانه خطر، رصد پیوسته جوی، بسیج مشارکتی جامعه، استحکام بخشی زیرساخت ها، مدیریت اکولوژیک پوشش گیاهی، پویاسازی سناریوهای بحران، و شبکه سازی میان نهادی را برجسته می سازند. این مقاله، با محوریت نقش پیشرو شهرداری ها و سازمان های آتش نشانی در هدایت این فرآیندها، راهبردهای اجرایی را بر پایه گزارش های مستند و الگوهای به روز تبیین می نماید. گزارش سازمان هواشناسی ایران در سال ۱۴۰۳ بر تشدید خشکیدگی پوشش گیاهی در کلان شهرها مانند تهران و اهواز تاکید دارد و نشان می دهد که دماهای فراتر از ۵۰ درجه سانتی گراد، پتانسیل اشتعال را به طور چشمگیری افزایش داده است. چارچوب سازمان کاهش خطر بلایا سازمان ملل متحد در سال ۲۰۲۵ نیز برنامه ریزی محلی را برای تاب آوری شهری ضروری می شمارد و بر ادغام تدابیر پیشگیرانه در مدیریت شهری اصرار می ورزد. مطالعه ای در نشریه Natural Hazards در سال ۲۰۲۴، روندهای رو به افزایش موج های حرارتی در مناطق مختلف ایران را با استفاده از شاخص عامل گرمای اضافی بررسی کرده و بر تاثیر آن بر سلامت عمومی و زیرساخت های شهری دلالت دارد. گزارش فوربز در سال ۲۰۲۴، بحران انرژی و سلامت در گرمای شدید ایران را برجسته می سازد و لزوم اقدامات فوری را گوشزد می کند. یافته ها بر آن دلالت دارند که این تدابیر، پیشگیری از سرایت حریق را استحکام بخشیده و کارایی مداخله را به قله ای از دقت و سرعت می رسانند، و شهرداری ها را به افق های پایدار هدایت می کنند. در این راستا، تجربیات موفق مانند برنامه های پیشگیری آتش نشانی تهران در سال ۱۴۰۳، که شامل پاکسازی مراتع و آموزش عمومی است، الگویی عملی برای کاهش آسیب پذیری ارائه می دهد. همچنین، راهنمای موج های حرارتی فدراسیون بین المللی صلیب سرخ در سال ۲۰۲۵، شهرها را به ایجاد کیت های عملیاتی شهری برای مقابله با گرمای شدید ترغیب می کند. این رویکرد یکپارچه، نه تنها خسارات جانی و مالی را محدود می سازد، بلکه انعطاف پذیری جوامع شهری را در برابر تهدیدهای اقلیمی تقویت می نماید و پایه ای برای سیاست گذاری های بلندمدت فراهم می آورد.

کلیدواژه ها:

موج های حرارتی ، ریسک حریق شهری ، پیشگیری پیش فعال ، تاب آوری شهرداری