تاثیر فناوری های نوین باروری (IVF، رحم جایگزین، تشخیص ژنتیکی) بر مفهوم نسب در فقه اسلامی و راهکارهای قانون گذاری نوین

فناوری های کمکی باروری (IVF)، رحم جایگزین و روش های تشخیص ژنتیکی، مبانی سنتی نسب (نسب حملی و نسب نفس/ژنتیکی) را در فقه و حقوق اسلامی دگرگون ساخته و خلاهای قانونی و فقهی تازه ای پدید آورده اند. این مقاله با رویکردی تحلیلی–تفسیری و مبتنی بر مروری نظام مند بر متون فقهی، حقوقی و پژوهش های علمی، اهداف و پیامدهای حقوقی تحول نسب را در سه حوزه: (۱) تعیین پدر و مادر شرعی (نسب)، (۲) آثار ارث، محرمیت و ممنوعیت نکاح، و (۳) مسئولیت ها و حقوق حامل (رحم جایگزین) بررسی می کند. یافته ها نشان می دهد که برخلاف اصول کلاسیک نسب در فقه، تقسیم بندی «والد ژنتیکی» و «والد حملی» ضرورت بازتعریف حقوقی دارد؛ ایران به دلیل رویه فقهی–قضایی نسبت به بسیاری از کشورهای اسلام گرا انعطاف بیشتری در پذیرش اهدا و رحم جایگزین نشان داده است، اما وجود ابهامات حقوقی در باب ثبت شناسنامه، ارث و حضانت به روند اجرای صحیح نیازمند قانون گذاری ویژه است. مقاله در پایان مجموعه ای از راهکارها پیشنهاد می دهد که شامل: تدوین قانون جامع ART، ایجاد رجیستری باروری، قاعده گذاری برای معلوم کردن نسب در قراردادهای رحم جایگزین، شفاف سازی آثار ارثی و محرمیتی، و الزام به مشاوره حقوقی-فقهی پیش از درمان است.

کلیدواژه ها:

کمک باروری ، رحم جایگزین ، نسب در فقه ، تشخیص قبل از کاشت (PGD) ، حقوق خانواده ، قانون گذاری ART