واکاوی دلایل طبیعی و انسانی سیلاب شهر مشهد و راهکارهای پیشگیری

شهر مشهد با جمعیتی بیش از ۳ میلیون نفر دومین کلان شهر ایران محسوب می شود و جهت افزایش تاب آوری آن نسبت به مخاطرات محیطی نیاز به فن آوری های جدید بیشتر احساس می شود. در روز ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ طی بارش ۴۸ دقیقه ای در اثر تشکیل یک ابر کومولونیمبوس و تقویت شرایط صعودی آن توسط ناوه ای بر گستره ی آن، در شهر مشهد سیل جاری شد و منجر به خسارت مالی و جانی سنگین در مناطق مختلف گردید. این مطالعه سعی دارد با رعایت اصل کل نگر دلایل طبیعی و انسانی آن را تشریح نماید. در این راستا جهت بررسی دلایل هواشناسی سینوپتیک از داده های شبکه ERA-۵ و ترسیم نقشه های آن در گردس (GRADS) استفاده شد. علاوه بر آن از تصاویر ماهواره ای لندست (LANDSAT) و داده های ارتفاع رقومی منطقه جهت استخراج آبراهه ها و مسیل بهره گرفته شد. همزمان از نرم افزار گوگل ارث و همچنین GEEجهت ارزیابی تغییرات نیز استفاده شد. نتایج نشان داد بارش مدنظر از لحاظ شدت و مدت بارندگی جزو بارش های بی سابقه بوده، ولی به لحاظ میزان بارندگی در دسته بارندگی های فرین (بالاتر از صدک ۹۵ درصد) محسوب می شود. نتایج این مطالعه به وضوح نمایانگر آن است که دخل و تصرف های انسانی، به ویژه در ساخت و سازهای شهری و گسترش جاده ها و اتوبان های شهری عمود بر بستر رودخانه های فصلی و خشک شهر، به شدت بر روی الگوی جریان آب تاثیر گذاشته و موجب افزایش خطر سیلاب های شهری شده است. بی توجهی به ژئومورفولوژی شهر از جمله تخریب مسیل ها، ایجاد موانع در برابر جریان های آب (مانند منطقه سیدی) و گسترش جاده های عمود بر این آبراهه ها، منجر به تشدید حوادث سیلاب در مناطق مختلف شهر مشهد شد.

کلیدواژه ها:

سیلاب شهری ، مخاطرات محیطی ، رویدادهای فرین ، جغرافیای طبیعی ، شهر مشهد