مدلسازی استوار مبتنی بر سناریو برای زنجیره تامین سبز- تاب آور با در نظر گرفتن تامین کننده پشتیبان و مکان یابی و تخصیص هاب (مطالعه موردی: صنعت خودرو)

مقدمه و اهداف: اجرای الزامات زیست محیطی به همراه کاهش هزینه­های لجستیکی، انتخاب تامین کنندگان پایدار و مدیریت مناسب اختلالات، از جمله مسائل حیاتی و چالش برانگیز در مدیریت بهینه زنجیره تامین به شمار می روند. این موضوعات به ویژه در صنایع حساس و با ماهیت پیچیده مانند صنعت خودرو اهمیت دوچندانی پیدا می کنند، چرا که این صنایع برای حفظ تداوم حیات، رقابت در بازارهای جهانی و رشد پایدار، ملزم به برنامه ریزی های دقیق، منسجم و کاربردی در سراسر زنجیره تامین خود هستند. هدف اصلی این مطالعه ارائه یک مدل بهینه سازی چندهدفه و استوار، مبتنی بر سناریو است که قادر باشد شبکه ای سبز، تاب آور و انعطاف پذیر را با ویژگی های چند محصولی، چند دوره ای، چند مواد اولیه و چند سطحی طراحی کند و در عین حال، عدم قطعیت های موجود در عرضه و تقاضا را به طور موثری مدیریت نماید. روش ­ها: مسائل مکان یابی و تخصیص هاب و سبز بودن تامین ­کنندگان اصلی و پشتیبان در طراحی شبکه در نظر گرفته شدند. همچنین کاهش هزینه ­ها، برآوردن معیارهای محیط زیست و افزایش تاب ­آوری در اهداف و محدودیت ­های شبکه گنجانده شده است. برای مقابله با عدم قطعیت های عرضه و تقاضا، از رویکرد بهینه سازی استوار مبتنی بر سناریو استفاده شد. به منظور حل مسئله چندهدفه ۱۰ مسئله کوچک و متوسط از طریق روش محدودیت اپسیلون تقویت­ شده و ۱۰ مساله بزرگ توسط الگوریتم ­های NSGAII و MOPSO حل گردید و نتایج حاصله از دیدگاه های مختلف ارزیابی و تحلیل شدند. پارامترهای الگوریتم های فراابتکاری بر اساس روش تاگوچی تعیین شدند. همچنین الگوریتم های فراابتکاری مورد استفاده بر اساس ۵ معیار خطا، زمان، Diversity ، Spacing و MID با یکدیگر مقایسه شدند. یافته ­ها: نتایج نشان می ­دهد که NSGAII الگوریتمی است که با توجه به معیارهای ارزیابی بهترین نتیجه را به دست می آورد. نتایج محاسباتی نشان می دهد که پیکربندی شبکه پیشنهادی می تواند به تقاضای مشتریان خود به شیوه ای سبز و تاب­ آور پاسخ دهد. یک مطالعه موردی در صنعت خودرو ارائه گردید تا مشخص شود چگونه مدل پیشنهادی می ­تواند نیازهای واقعی را پاسخ دهد. محل استقرار هاب ­ها، میزان تخصیص و مراکز توزیع مرتبط با آنها برای شرکت ایران خودرو در نظر گرفته شدند. در نهایت، تحلیل حساسیت بر اساس چندین پارامتر با اهمیت انجام شد و پیش­بینی نتایج تشریح گردید. نتیجه­ گیری: نتایج نشان داد که مدل پیشنهادی آلودگی انتشاریافته توسط اعضای زنجیره و هزینه ­های ثابت و متغیر مرتبط با اعضا که شامل هزینه قرارداد با تامین کنندگان اصلی و پشتیبان، هزینه تاسیس هاب، هزینه تولید محصول و هزینه ­های انتقال بین اعضای زنجیره می باشد را به حداقل می رساند. همچنین به کارگیری تامین کننده پشتیبان تا حد زیادی توانسته است تاب آوری زنجیره را در مقابله با اختلالات ارتقا دهد. شبکه طراحی شده تاب آوری شرکت ایران خودرو را در مقابل این اختلالات افزایش داده است و می تواند مدیران ارشد شرکت را به منظور ارتقای عملکرد زنجیره صنعت خودرو کمک نماید. بر اساس یافته­ های ما، اهمیت ظرفیت تامین­ کنندگان و هاب ­ها بسیار برجسته است و اختلال در آنها سبب تغییر در راهبردهای شبکه می­شود. مدل پیشنهادی ما می­تواند شرکت ایران خودرو را در جهت دستیابی به برخی اهداف از قبیل عرضه به موقع محصولات منطبق با نیاز مشتری، استفاده بهینه از منابع، کاهش هزینه­ها و افزایش تاب آوری کمک نماید.

کلیدواژه ها:

زنجیره تامین سبز ، زنجیره تامین تاب ­آور ، تامین­ کننده پشتیبان ، مکان ­یابی و تخصیص هاب ، بهینه­ سازی چندهدفه ، بهینه ­سازی استوار مبتنی بر سناریو