تحلیل نظری تاب آوری مالی بانک ها در برابر ریسک های سایبری: چارچوبی مفهومی برای سنجش اثر حملات سایبری بر نقدینگی، سرمایه و پایداری عملکرد

تحول دیجیتال در صنعت بانکداری، در کنار مزایای کارایی و دسترسی، باعث افزایش چشمگیر وابستگی نظام های مالی به زیرساخت های فناوری اطلاعات شده است. در چنین شرایطی، حملات سایبری به عنوان یکی از جدی ترین تهدیدهای ثبات مالی شناخته می شوند؛ زیرا اختلال در سامانه های پرداخت، نشت داده های مشتریان یا از کار افتادن شبکه های بانکی می تواند به صورت مستقیم بر جریان نقدینگی، سطح سرمایه و عملکرد مالی بانک ها تاثیر بگذارد. مسئله اصلی این پژوهش، تبیین چگونگی اثرگذاری این حملات بر متغیرهای مالی بانک ها و ارائه چارچوبی مفهومی برای سنجش «تاب آوری مالی–سایبری» است. این پژوهش از نوع مروری–تحلیلی بوده و با اتکا بر گزارش ها و دستورالعمل های رسمی نهادهای بین المللی همچون Basel Committee، بانک تسویه های بین المللی (BIS)، صندوق بین المللی پول (IMF)، بانک مرکزی اروپا (ECB) و مقررات DORA، چارچوب های موجود در زمینه تاب آوری عملیاتی و مالی را مرور و تلفیق کرده است. یافته ها نشان می دهد که تاب آوری مالی–سایبری تابعی از سه مولفه ی به هم پیوسته است: ظرفیت نقدینگی برای مقابله با خروج سپرده ها و فشارهای پرداختی، ظرفیت سرمایه ای برای جذب زیان های عملیاتی ناشی از حملات، و تاب آوری عملیاتی برای حفظ تداوم خدمات حیاتی. تعامل موثر میان این سه بعد، ضامن حفظ اعتماد عمومی و ثبات نظام بانکی در شرایط بحران سایبری است. در نتیجه، مقاله نتیجه می گیرد که تاب آوری مالی–سایبری نه تنها ابزار محافظتی در برابر تهدیدات فناوری، بلکه مولفه ای راهبردی در مدیریت کلان ریسک و تضمین پایداری مالی محسوب می شود و می تواند مبنایی برای طراحی سیاست های نظارتی و استرس تست های سایبری در شبکه بانکی ایران قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

تاب آوری مالی–سایبری ، ریسک سایبری ، نقدینگی بانکی ، کفایت سرمایه ، ثبات مالی ، بانکداری دیجیتال