چگونگی تقویت هویت دینی در کودکان و نوجوانان نقش خانواده، مدرسه و جامعه در پرتو نظریه های روان شناختی و تربیتی

هویت دینی به عنوان یکی از ارکان اصلی هویت فردی و اجتماعی، در دوران حساس کودکی (3–12 سال) و نوجوانی (13–18 سال) شکل می گیرد و تحت تاثیر سه نظام تربیتی خانواده، مدرسه و جامعه قرار دارد. این پژوهش توصیفی-تحلیلی با روش مرور نظام مند منابع علمی (32 منبع فارسی و لاتین، 1395–1404) به دنبال پاسخ به این پرسش است: «چگونه می توان هویت دینی کودکان و نوجوانان را تقویت کرد؟». یافته ها نشان می دهند که آموزش هدفمند و پویای آموزه های دینی (با روش های بازی محور و پروژه محور)، ایجاد فضای گفت وگوی باز و بدون قضاوت در خانه، برگزاری فعالیت های فوق برنامه دینی (جشن های مذهبی، اردوهای زیارتی، مسابقات قرآنی) و تولید محتوای رسانه ای جذاب (انیمیشن، اپلیکیشن، بازی های دینی) از موثرترین راهکارهای عملی هستند. در مقابل، پنج چالش اصلی شناسایی شد: 1) فشار همسالان و مدهای جهانی؛ 2) تنوع دینی و مواجهه با باورهای متفاوت؛ 3) مشکلات خانوادگی (طلاق، اعتیاد)؛ 4) ضعف الگوهای دینی؛ 5) رسانه های مخرب. برای غلبه بر این چالش ها، الگوی سه گانه «خانواده الگوساز، مدرسه آموزگار، جامعه حامی» پیشنهاد شد که شامل کارگاه های تربیت والدین، برنامه درسی یکپارچه دینی، اپلیکیشن «دین یار» و ارزیابی سالانه هویت دینی با ابزار IDI است. نتایج تاکید دارند که تقویت هویت دینی نه تنها به رشد شخصیت سالم، کاهش اضطراب هویتی و افزایش تاب آوری روانی می انجامد، بلکه انسجام خانوادگی، کاهش آسیب های اجتماعی و تقویت سرمایه اجتماعی جامعه را به دنبال دارد. این پژوهش می تواند مبنای سیاست گذاری آموزشی در نظام تعلیم و تربیت رسمی و غیررسمی قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

هویت دینی ، کودکان و نوجوانان ، تربیت خانوادگی ، آموزش دینی ، چالش های هویتی ، علوم تربیتی