آسیب پذیری ساختمانی شهرها در برابر زلزله با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی نمونه موردی: شهر جویم

زلزله به عنوان یکی از مخرب ترین مخاطرات طبیعی، همواره تهدیدی جدی برای بافت شهری محسوب می شود. شهر جویم در استان فارس، به دلیل شرایط زمین شناسی و کالبدی، در معرض خطر قابل توجه زلزله قرار دارد. این پژوهش با هدف ارزیابی و پهنه بندی آسیب پذیری شهری جویم در برابر زلزله، با رویکرد ترکیبی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) انجام شد. داده های موردنیاز شامل اطلاعات بلوک های آماری سال ۱۳۹۵ و لایه های مکانی از منابع رسمی گردآوری گردید. شاخص های ارزیابی در سه بعد «ویژگی های سازه ای» (۵ زیرمعیار)، «ویژگی های زمین شناسی» (۳ زیرمعیار) و «ویژگی های شهری» (۳ زیرمعیار) بر اساس مرور ادبیات و نظر ۲۰ متخصص انتخاب شدند. نرخ سازگاری مقایسات زوجی برای تمام ابعاد کمتر از ۰.۱ و در محدوده قابل قبول بود.نتایج نشان داد در بعد ویژگی های سازه ای، تعداد طبقات با وزن ۰.۳۲۱ و تراکم ساختمانی با وزن ۰.۳۱۱ بیشترین تاثیر را در افزایش آسیب پذیری دارند، در حالی که سال ساخت با وزن ۰.۰۴۸ کمترین اهمیت را دارد. در بعد زمین شناسی، جنس خاک (وزن ۰.۵۴۰) مهم ترین عامل و فاصله از گسل (وزن ۰.۱۶۳) کم اهمیت ترین عامل شناخته شد. در بعد شهری، کیفیت زیرساخت ها با وزن ۰.۵۰۰ رتبه نخست را کسب کرد. ضریب همبستگی بین لایه شاخص تلفیقی و تراکم ساختمانی ۰.۸۲ و با تعداد طبقات ۰.۷۹ به دست آمد که بیانگر ارتباط قوی این عوامل با میزان خطرپذیری است.تحلیل مکانی نشان داد حدود ۲۷.۶ درصد از مساحت شهر در پهنه با آسیب پذیری «بسیار زیاد»، ۳۳.۴ درصد در پهنه «زیاد»، ۲۵.۱ درصد در پهنه «متوسط» و تنها ۱۳.۹ درصد در پهنه «کم» قرار دارد. این نتایج بیانگر ضرورت اجرای برنامه های مقاوم سازی، بهبود کیفیت ساخت وساز و توسعه زیرساخت های شهری برای کاهش خطرات ناشی از زلزله در شهر جویم است.

کلیدواژه ها:

آسیب پذیری شهری ، زلزله ، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) ، سیستم اطلاعات جغرافیایی ، شهر جویم