نمادگرایی اسب در مهرپرستی: بررسی نقش و اهمیت آن در ایران باستان

بازتاب باورها و آیین های کهن در قالب کنایه، تلمیح و نماد، یکی از ویژگی های برجسته آثار ادبی فارسی -چه در متون کلاسیک و چه در ادبیات عامیانه- است. در میان نمادهای گوناگون، اسب جایگاهی ویژه در فرهنگ ایران باستان دارد؛ جایگاهی که هم در کارکردهای عملی آن در جنگ ها و ماموریت های مهم، و هم در نمودهای نمادین آن در ادبیات دینی (ودایی و زرتشتی) و به عنوان مرکب خدایان و فرشتگان، جلوه گر می شود. اهمیت اسب در آیین میترا -آیینی که بعدها به اروپا راه یافت و بر شیوه زندگی شوالیه های رومی نیز اثر گذاشت- به روشنی دیده می شود. این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل بار معنایی نماد اسب در آیین مهر و تبیین جایگاه آن در ایران باستان، به پرسش های زیر پاسخ می دهد: ۱. نماد اسب در آیین مهر چه معانی و دلالت هایی داشته است؟ ۲. اهمیت اسب در فرهنگ ایران باستان بر چه مبنایی استوار بوده است؟ این پژوهش با استناد به کهن ترین گزارش های تاریخی، منطقه کیلیکیه در آسیای صغیر را به عنوان یکی از مراکز اصلی آیین میترا بررسی می کند. یافته های تحقیق نشان می دهد که اسب در اسطوره های ایران باستان، افزون بر دوگانگی نمادین مرگ و زندگی، در بسیاری از فرهنگ ها و ادیان، به صورت نماد خورشید و پیروزی نیز نمود یافته است. در پایان، پژوهش حاضر به این نتیجه می رسد که در باورهای قومی و اساطیری، اسب نمادی از نجابت خانوادگی و آمادگی برای خدمت در هر دو عرصه صلح و جنگ تلقی می شده است.

کلیدواژه ها:

مهر ، آیین میتراییسم ، نقش جانوری ، اسب