سیر تاریخی تخلص های شاعرانه و دینامیک های سیاسی–اجتماعی–اقتصادی موثر بر انتخاب تخلص در سنت های فارسی

تخلص در سنت ادبی فارسی صرفا یک نام شاعرانه نیست، بلکه هویتی نمادین است که در تعامل با ساختارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هر دوره شکل می گیرد. انتخاب تخلص، از آغاز شکل گیری آن در شعر فارسی تا دوره های کلاسیک، صفوی، قاجار و معاصر، همواره متاثر از شرایط زمانه بوده و به منزله ابزاری برای تمایز شاعرانه، پیوند با محافل قدرت، بیان گرایش های عرفانی یا اعتراض اجتماعی، و همچنین راهی برای دستیابی به حمایت اقتصادی عمل کرده است. این پژوهش با رویکردی تاریخی–تحلیلی، سیر تحول تخلص را در بستر تحولات سیاسی، ساختارهای اجتماعی، نظام های حمایتی و شرایط اقتصادی بررسی می کند و نشان می دهد که چگونه شاعر، آگاهانه یا ناخودآگاه، در انتخاب تخلص خود به اقتضای میدان ادبی و شرایط بیرونی واکنش نشان می دهد. مرور گونه های مختلف تخلص ها و مطالعه موردی شاعران برجسته حاکی از آن است که تخلص در هر دوره واجد کارکردهای متفاوت بوده و تغییر کارکرد آن بیانگر تغییرات عمیق تر در مناسبات قدرت، فرهنگ و اقتصاد است. این مقاله با تحلیل این روندها، تصویری منسجم از رابطه میان نام شاعرانه و شرایط تاریخی ارائه می دهد و زمینه ای برای پژوهش های عمیق تر در حوزه جامعه شناسی ادبیات فراهم می سازد.

کلیدواژه ها:

تخلص ، تاریخ شعر فارسی ، جامعه شناسی ادبیات ، اوضاع سیاسی ، زمینه های اجتماعی ، اقتصاد فرهنگ ، هویت شاعرانه ، سنت مقطع.