پیامدهای استرس شغلی بر فرسودگی و عملکرد معلمان

استرس شغلی و فرسودگی شغلی (Burnout) از مسائل مهم حوزه تعلیم و تربیت هستند که بر سلامت روانی معلمان و کیفیت فرایند آموزشی تاثیر می گذارند. این مقاله با هدف بررسی ساختاری نقش استرس شغلی در ایجاد فرسودگی و پیامدهای آن بر عملکرد معلمان، بر پایه مرور نظام مند ادبیات فارسی و لاتین (۱۹۸۱–۲۰۲۴)، نگارش یافته است. مبانی نظری بر مدل های کلاسیک فرسودگی (مازلاک و همکاران)، چارچوب «شش حوزه کار» (Leiter & Maslach) و نظریه های استرس شغلی معلمان (Kyriacou) استوار است. مرور پیشینه پژوهش ها نشان می دهد استرس شغلی با اجزایی چون بار کاری، روابط دانش آموزی، مدیریت کلاس، ناکافی بودن منابع و نقش های تعارضی مرتبط است و به طور مستقیم با ابعاد فرسودگی—خستگی هیجانی، بزدلی/دپرسونیزه شدن و کاهش کارآمدی فردی—همبستگی مثبت دارد (Maslach & Jackson, ۱۹۸۱; Maslach et al., ۲۰۰۱; Skaalvik & Skaalvik, ۲۰۱۰). پیامدهای فرسودگی در معلمان شامل کاهش کیفیت آموزش، افت انگیزش، غیبت و ترک شغل، ضعف در ارتباطات کلاسی و پیامدهای سلامت روانی است. پژوهش های ایرانی نیز الگوهای مشابهی نشان می دهند و بر نقش متغیرهای میانجی مانند خودکارآمدی، سرمایه روان شناختی و حمایت اجتماعی تاکید دارند (قدیمی مقدم، ۱۳۸۴؛ صابری و همکاران، ۱۳۹۰). در خاتمه، پیشنهاد می شود مداخلات سازمانی (تنظیم بار کاری، پشتیبانی مدیریتی)، آموزش مهارت های مقابله ای، تقویت خودکارآمدی و سیاست گذاری برای کاهش عوامل استرس زا اجرا شود. این پژوهش چارچوبی برای مطالعات تجربی آتی و طراحی برنامه های مداخله ای در سطح مدارس ارائه می دهد.

کلیدواژه ها:

استرس شغلی ، فرسودگی شغلی ، عملکرد معلمان ، خستگی هیجانی ، خودکارآمدی ، سلامت روان شغلی