جایگاه نشانه ها و نمادهای شهری در تحکیم هویت ایرانی - اسلامی در شهرسازی نوین

شهر، فراتر از تامین نیازهای اولیه و کالبدی نظیر مسکن و اشتغال برای شهروندان، باید قادر به پاسخگویی به ابعاد روحی، روانی و فرهنگی آنان نیز باشد. متاسفانه، شهرهای امروزی به دلیل گسترش شهرنشینی و تمرکز سازندگان بر منافع مالی و توجیهات اقتصادی، هویت جمعی خود را به عنوان فضایی برای زیست مشترک از دست داده اند. این شهرها از تاریخ، فرهنگ و حافظه جمعی شهروندانشان دور افتاده اند. منظر شهری، به عنوان آن بخش از شهر که نقطه تماس مستقیم انسان با پدیده شهر است، از این آسیب مصون نمانده است. بیگانگی منظر شهرهای معاصر با ارزش ها، تاریخ و فرهنگ جامعه، به بی هویتی و کاهش خوانایی شهر انجامیده و در نهایت، به از بین رفتن یکپارچگی و وحدت کالبدی، فرهنگی و اجتماعی منجر شده است.یکی از دلایل اصلی این وضعیت، عدم توجه کافی به عوامل و عناصر تاثیرگذار بر تعریف و تقویت ساختار هویتی شهر و منظر شهری است. این عناصر شامل نشانه های عینی و ذهنی ای می شوند که بار هویتی و فرهنگی غنی داشته و توانایی ظهور در نقش نماد و نشانه در مقیاس وسیع شهر را دارند. در واقع، نمادها و نشانه ها از مهم ترین عناصر تزئینی و معنایی شهری هستند که می توانند بر کیفیت بصری شهر و تقویت هویت جامعه و خود شهر تاثیر بسزایی بگذارند.این مقاله، با استفاده از رویکرد توصیفی-تحلیلی، در پی پاسخگویی به این پرسش است که چگونه نمادهای شهری می توانند در راستای تقویت هویت ایرانی - اسلامی در شهرسازی معاصر موثر واقع شوند؟ در این راستا، با مروری بر مفهوم هویت و عوامل شکل دهنده آن در شهر، نقش نشانه های شهری مورد بررسی قرار می گیرد. در پایان، نماد به عنوان یکی از مهم ترین مصادیق نشانه های شهری، عاملی کلیدی در ایجاد هویت، وحدت و یکپارچگی در شهرهای اسلامی معرفی می شود. این پژوهش به دنبال ارائه راهکارهایی است تا با درک و شناخت عمیق تر نمادهای بومی، فرهنگی و اعتقادی جامعه و کاربرد صحیح آن ها، به ارتقای منظر و سیمای شهرها، همراه با حفظ و تقویت هویت مذهبی و فرهنگی آن ها کمک کند.

کلیدواژه ها:

هویت شهری ، شهرهای معاصر ، منظر شهری ، نمادها و نشانه های شهری ، هویت ایرانی - اسلامی ، وحدت کالبدی و فرهنگی ، شهرسازی ، فرهنگ جامعه ، عوامل هویت بخش