ارزیابی پارامترهای فیزیولوژیک و روابط آن ها با عملکرد دانه در لاین های لوبیاچیتی (Phaseolus vulgaris) در شرایط آبیاری نرمال و کم آبیاری

افزایش آگاهی از صفات فیزیولوژیک موثر در شکل گیری عملکرد دانه در شرایط متفاوت آبیاری می تواند معیاری مناسب جهت انتخاب این صفات برای اصلاح عملکرد دانه در این شرایط باشد. به منظور بررسی تغییرات این پارامترها و روابط آن ها با عملکرد در لوبیا چیتی، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی با سه تکرار در دور آبیاری ۵ و ۹ روز در ایستگاه تحقیقات خیرآباد زنجان سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ انجام شد. بین دو شرایط آبیاری تفاوت معنی داری در صفات دمای برگ، تعرق، کارایی مصرف آب فتوسنتزی، کارایی مصرف آب و عملکرد مشاهده شد. ژنوتیپ های مورد مطالعه در صفات دمای برگ، CO۲ زیر روزنه ای، کارایی مصرف آب فتوسنتزی و عملکرد با هم اختلاف معنی داری نشان دادند که نشان­دهنده  وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ ها از لحاظ این صفات است. ژنوتیپ های G۱، G۲، G۴، G۹ و G۱۲ میزان فتوسنتز، هدایت روزنه ای، کارایی مصرف آب و هدایت مزوفیلی بالاتری نسبت به بقیه ژنوتیپ­ها نشان دادند. ژنوتیپ های G۱۰، G۱۵ و G۸ دارای  بیشترین عملکرد نسبت به بقیه ژنوتیپ ها بودند. بیشترین کارایی مصرف آب فتوسنتزی مربوط به ژنوتیپ های G۱۶ وG۱۴  و کمترین میزان مربوط به ژنوتیپ G۲ و G۱۰ بود. بیشترین میزان فتوسنتز مربوط به ژنوتیپ های G۴ و G۱۳ و کم ترین میزان مربوط به ژنوتیپ های G۱۱ و G۱۴ بود. بین عملکرد با هیچ کدام از صفات فیزیولوژیک مورد بررسی در هر دو شرایط آبیاری همبستگی معنی داری مشاهده نشد. میزان فتوسنتز با هدایت مزوفیلی و کارایی مصرف آب در هر دو شرایط آبیاری رابطه مثبت معنی­دار داشت. فتوسنتز با میزان تعرق و هدایت روزنه ای در دور آبیاری ۹ روز همبستگی مثبت معنی دار و در دور آبیاری پنج روز همبستگی مثبت و غیر­معنی دار داشت. این حالت نشان­دهنده اهمیت هدایت روزنه ای در شرایط تنش است. در هر دو شرایط آبیاری صفات میزان CO۲ زیر روزنه ای و دمای برگ با ضریب منفی و میزان تعرق با ضریب مثبت، توجیه­کننده میزان تغییرات فتوسنتز بودند و در شرایط دور آبیاری ۹ روز هدایت روزنه­ای با ضریب منفی نیز در توجیه تغییرات فتوسنتز دخالت دارد. بنابراین در انتخاب ژنوتیپ­های مقاوم به شرایط تنش استفاده از این صفات فیزیولوژیک می­تواند موثر باشد. با توجه به وجود تنوع در برخی شاخص های فتوسنتزی در ژنوتیپ ها، می توان این آزمایش را در شرایط مختلف تنش انجام داده و جهت انتخاب ژنوتیپ های کارآمد در شرایط تنش مورد بهره برداری قرار داد.

کلیدواژه ها:

Chiti beans ، Irrigation cycle ، Photosynthesis ، Transpiration ، تعرق ، دور آبیاری ، فتوسنتز ، لوبیا چیتی