تبارشناسی یک متناقض نما؛ تحلیل حرص بر حیات به مثابه مکانیزم دفاعی در برابر معرفت

پژوهش حاضر به تبارشناسی متناقض نما (پارادوکس) مطرح ­شده در آیه ۹۶ سوره بقره، یعنی چرایی حرص شدید اهل کتاب بر حیات، با وجود علم به آخرت، می­ پردازد. هدف اصلی پژوهش تحلیل این حرص به مثابه یک مکانیزم دفاعی روان شناختی در برابر «معرفت بحران زا» است. پژوهش با روش تحلیلی ­­­­­ توصیفی و با رویکردی میان رشته ای (روان شناسی دین و تفسیر) به تحلیل کیفی سنت تفسیری درباره آیه یادشده پرداخته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که «حرص بر بقا» یک راهبرد «اجتناب» برای مدیریت اضطراب غیرقابل تحمل ناشی از علم به گناه و عقوبت قطعی است. قرآن کریم این مکانیزم را در دو مرحله بازسازی می کند؛ به این ترتیب که نخست، با گزاره «عدم زحزحه» ناکارآمدی مطلق آن را و سپس با عبارت  «والله بصیر بما یعملون» ماهیت خودویرانگرش را آشکار می سازد. دستاورد نهایی پژوهش نیز ارائه یک مدل قرآنی در زمینه آسیب شناسی روانی ­ معنوی است.

کلیدواژه ها:

آیه ۹۶ سوره بقره ، مکانیزم دفاعی ، حرص بر حیات ، معرفت ، اضطراب