تاثیر عدالت ادراکی در رفتار معلم بر احساس تعلق دانش آموز به مدرسه

احساس تعلق به مدرسه یکی از شاخص های کلیدی سلامت روانی و موفقیت تحصیلی دانش آموزان است و به شدت تحت تاثیر رفتارهای عاطفی، ارتباطی و اخلاقی معلمان قرار دارد. پژوهش های دو دهه اخیر نشان می دهند که عدالت ادراکی معلم – یعنی برداشت ذهنی دانش آموز از انصاف، احترام و برابری در تعامل با معلم – نقش بنیادی در شکل دهی به پیوند هیجانی او با محیط مدرسه ایفا می کند (صابری، ۱۳۹۸؛ Nir & Ben-David, ۲۰۲۰). هدف این پژوهش تحلیلی مروری، بررسی نظام مند ارتباط میان عدالت ادراکی در رفتار معلم و میزان احساس تعلق دانش آموزان به مدرسه است. روش پژوهش بر اساس مدل مرور نظام مند ترنفیلد و همکاران (Tranfield et al., ۲۰۰۳) طراحی شد. مقالات انگلیسی و فارسی منتشرشده بین سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۴ در پایگاه های Scopus، ERIC، SID و Noormags مورد جست وجو و تحلیل مضمون سه مرحله ای براون و کلارک (Braun & Clarke, ۲۰۰۶) بر روی داده های منتخب انجام شد. از میان ۹۳ منبع اولیه، ۳۴ پژوهش نهایی با معیارهای کیفی وارد تحلیل شدند. نتایج نشان داد که عدالت ادراکی معلم سه بعد اصلی دارد: عدالت توزیعی (برابری در پاداش و ارزیابی تحصیلی)، عدالت رویه ای (شفافیت و ثبات در قوانین و تصمیم گیری های آموزشی) و عدالت تعاملی (احترام، گوش دادن همدلانه، و برخورد انسانی با دانش آموزان) (Colquitt, ۲۰۰۱؛ امیری و رستگار، ۱۴۰۰). بررسی ها آشکار ساخت که هر سه بعد مذکور احساس تعلق، اعتماد، و حمایت عاطفی را در میان دانش آموزان تقویت می کنند، اما بیشترین اثرگذاری متعلق به عدالت تعاملی است؛ زیرا ادراک احترام و همدلی، هویت شخصی و اجتماعی دانش آموز را درون جامعه مدرسه ای تثبیت می نماید (صمدی، ۱۴۰۱؛ Jia et al., ۲۰۱۸). در جمع بندی، عدالت ادراکی در رفتار معلم نه تنها ضامن نظم و انضباط آموزشی است بلکه به طور مستقیم با سرمایه روان شناختی دانش آموز، مشارکت تحصیلی و شادکامی مرتبط است. بنابراین، ارتقای صلاحیت های اخلاقی و عاطفی معلمان از طریق کارگاه های بازتابی و آموزش عدالت ارتباطی، ضرورتی راهبردی برای تقویت پیوند دانش آموزان با مدرسه می باشد.

کلیدواژه ها:

عدالت ادراکی ، رفتار عادلانه معلم ، احساس تعلق به مدرسه ، رابطه معلم–دانش آموز ، عدالت آموزشی