تحلیل مخاطرات سلامت ناشی از تغییر اقلیم با استفاده از الگوریتم های هوش مصنوعی و داده های سنجش از دور: مطالعه موردی شهرستان اندیمشک

تغییر اقلیم به عنوان یکی از جدی ترین چالش های قرن بیست و یکم، اثرات قابل توجهی بر سلامت انسان، به ویژه در مناطق گرم و خشک دارد (IPCC, 2023). افزایش دما، نوسانات بارشی و تغییر الگوهای رطوبتی می توانند سبب افزایش بروز بیماری های قلبی، تنفسی و گرمازدگی شوند (World Health Organization [WHO], 2021). شهرستان اندیمشک در شمال استان خوزستان، با اقلیم گرم و نیمه خشک، یکی از مناطقی است که در معرض این مخاطرات قرار دارد. هدف از این پژوهش، پیش بینی مخاطرات سلامت ناشی از تغییر اقلیم با استفاده از الگوریتم های هوش مصنوعی و داده های سنجش از دور است تا بتوان چارچوبی علمی برای تصمیم گیری سلامت محور در شرایط تغییرات اقلیمی ارائه داد. در این پژوهش از داده های اقلیمی شامل دما، بارش و رطوبت نسبی طی دوره 2010 تا 2024 از ایستگاه هواشناسی اندیمشک و داده های ماهواره ای لندست 8 و مدیس برای استخراج شاخص های محیطی مانند دمای سطح زمین (LST) و پوشش گیاهی (NDVI) استفاده شد. داده های سلامت شامل آمار بیماری های قلبی و تنفسی از مراکز بهداشتی و درمانی شهرستان جمع آوری گردید. برای تحلیل و پیش بینی، از دو الگوریتم یادگیری ماشین، Random Forest و Support Vector Machine (SVM) در محیط Python و ArcGIS بهره گرفته شد. دقت مدل ها با استفاده از معیارهای آماری از جمله Accuracy، AUC و Confusion Matrix ارزیابی گردید. نتایج اولیه نشان داد بین افزایش دمای سطح زمین و نرخ بروز بیماری های تنفسی رابطه مثبت معناداری وجود دارد (r=0.74, p < 0.01) مدل Random Forest با دقت 88٪ در پیش بینی نواحی پرخطر عملکرد بهتری نسبت به مدل SVM(دقت 82٪) نشان داد. نقشه های حاصل بیانگر تمرکز مخاطرات سلامت در نواحی مرکزی و جنوبی اندیمشک بودند؛ مناطقی که تراکم جمعیت بالا و میانگین دمای سطحی بیشتری دارند. به طور کلی، یافته های این پژوهش نشان می دهد که تلفیق هوش مصنوعی و داده های سنجش از دور ابزاری موثر برای پایش و پیش بینی پیامدهای سلامت ناشی از تغییر اقلیم محسوب می شود. این مدل می تواند به نهادهای بهداشتی و زیست محیطی در شناسایی نواحی آسیب پذیر و اتخاذ تصمیم های پیشگیرانه کمک کند. استفاده از چنین رویکردهایی در مناطق اقلیمی مشابه، از جمله جنوب غرب ایران، می تواند به ارتقای تاب آوری سلامت در برابر تغییرات اقلیمی منجر شود (Khosravi et al., 2022).

کلیدواژه ها:

تغییر اقلیم ، سلامت انسانی ، هوش مصنوعی ، سنجش از دور ، اندیمشک