بررسی رابطه بین فرار مغزها و کاهش نرخ رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه

مقدمه: فرار مغزها یا خروج سرمایه انسانی ماهر، به عنوان یکی از چالش های عمده توسعه در کشورهای در حال توسعه مطرح است. این پدیده با خروج استعدادها و نیروی کار تحصیل کرده، می تواند پیامدهای منفی قابل توجهی بر ظرفیت تولیدی، نوآوری و در نهایت نرخ رشد اقتصادی این کشورها داشته باشد.هدف: این پژوهش به دنبال بررسی رابطه علی بین پدیده فرار مغزها و کاهش نرخ رشد اقتصادی در یک نمونه از کشورهای در حال توسعه طی دوره زمانی ۲۰۲۰-۲۰۰۰ است.روش شناسی: این مطالعه از نوع کاربردی و با روش توصیفی-همبستگی انجام شده است. داده های مورد نیاز برای ۵۰ کشور در حال توسعه از بانک جهانی و سازمان ملل متحد گردآوری شده است. برای تخمین رابطه بین متغیرها از روش اقتصادسنجی داده های تابلویی و مدل رگرسیون اثرات ثابت استفاده شده است. متغیر وابسته، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی سرانه و متغیر مستقل اصلی، نرخ خالص مهاجرت افراد با تحصیلات عالی است.یافته ها: نتایج حاصل از برآورد مدل، نشان دهنده وجود یک رابطه منفی و از نظر آماری معنی دار بین فرار مغزها و نرخ رشد اقتصادی است. به ازای هر یک واحد افزایش در نرخ خالص مهاجرت تحصیل کردگان (خروج خالص بیشتر)، نرخ رشد اقتصادی به طور متوسط ۰.۰۷۸ درصد کاهش می یابد. این اثر با کنترل متغیرهای دیگری مانند سرمایه فیزیکی، سرمایه انسانی باقی مانده، درجه بازبودن اقتصاد و ثبات نهادی نیز پایدار باقی می ماند.نتیجه گیری: یافته ها موید این فرضیه است که فرار مغزها از کانال های مختلفی چون کاهش بهره وری کل عوامل تولید، کاهش نوآوری داخلی و افزایش وابستگی فناورانه، منجر به کاهش نرخ رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه می شود. بر این اساس، سیاست گذاری برای تبدیل این چالش به فرصت (از طریق ایجاد شبکه های علمی دیاسپورا، تسهیل بازگشت و جذب سرمایه و دانش مهاجران) ضروری به نظر می رسد.

کلیدواژه ها:

فرار مغزها ، رشد اقتصادی ، کشورهای در حال توسعه ، سرمایه انسانی ، داده های تابلویی ، مهاجرت تحصیل کردگان