قصه گویی به مثابه ابزاری برای بازسازی و تقویت هویت اسلامی در کودکان دوره ابتدایی

در دنیای معاصر، کودکان بیش از هر زمان دیگری در معرض انواع پیام ها، الگوها و ارزش های گوناگون قرار دارند که بسیاری از آن ها با اصول و مولفه های هویت اسلامی در تعارض اند. در چنین شرایطی، بازیابی و تقویت هویت اسلامی در کودکان، به ویژه در دوران حساس و شکل دهنده ابتدایی، امری ضروری و بنیادین تلقی می شود. یکی از ابزارهای کارآمد و کم هزینه برای تحقق این هدف، بهره گیری از قصه و قصه گویی است. قصه، با بهره گیری از ظرفیت های احساسی، تخیلی و شناختی کودک، توانایی شگرفی در انتقال ارزش ها، باورها و عناصر فرهنگی دارد و در سنت دینی اسلام نیز جایگاه ویژه ای دارد؛ به گونه ای که بخش مهمی از قرآن کریم به شیوه قصه گویی به تبیین مفاهیم توحیدی، اخلاقی و تربیتی پرداخته است.این مقاله با هدف بررسی نقش قصه در بازسازی و تقویت هویت اسلامی کودکان در دوره ابتدایی، به تبیین نظری و تحلیلی این موضوع می پردازد. روش پژوهش به صورت کیفی و مبتنی بر تحلیل محتوای منابع دینی، تربیتی، و ادبیات کودک است. در بخش نخست، مولفه های اصلی هویت اسلامی شامل ایمان به خداوند، اخلاق اسلامی، تعلق به امت اسلامی، عمل به واجبات و شناخت الگوهای دینی تبیین می شود. سپس با بررسی ویژگی های روان شناختی کودک در سنین ابتدایی، چگونگی تاثیر قصه بر شکل گیری تدریجی هویت مورد بررسی قرار می گیرد. در ادامه، ساختارهای قصه ای موثر در این زمینه تحلیل شده و شاخص هایی همچون قهرمان محوری، الگوی رفتاری، درون مایه اخلاقی، و زمینه همذات پنداری مورد توجه قرار می گیرد . مبانی نظری این پژوهش از دو منبع اصلی تغذیه می شود: (الف) نظریه های اسلامی تربیتی با تاکید بر مکتب اهل بیت (ع) و (ب) نظریه های روان شناسی رشد و تعلیم و تربیت نوین نوع پژوهش توصیفی-تحلیلی با رویکرد کیفی می باشدوروش گردآوری داده ها از طریق تحلیل متون اسلامی :قرآن، نهج البلاغه، احادیث اهل بیت. یافته های پژوهش حاکی از آن است که قصه گویی، در صورتی که متناسب با سن و درک کودک تنظیم شود، می تواند به صورت تدریجی و موثر، مولفه های هویت اسلامی را در ذهن و ضمیر کودک نهادینه کند. قصه هایی با شخصیت های الهام بخش همچون پیامبران، اصحاب وفادار، یا کودکان مومن در تاریخ اسلام، از ظرفیت بالایی برای تاثیرگذاری برخوردارند.

کلیدواژه ها:

هویت اسلامی ، کودک ابتدایی ، قصه گویی ، تربیت دینی ، الگوهای اسلامی ، روایت