بررسی چالش های مدیریت منابع آب در بخش کشاورزی روستایی و ارائه راهکارهای سازگار با محیط زیست

بحران آب یکی از مهم ترین چالش های قرن بیست و یکم، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک جهان مانند ایران، محسوب می شود. بخش کشاورزی به عنوان بزرگ ترین مصرف کننده منابع آب، نقشی محوری در این بحران ایفا می کند. این مقاله با هدف بررسی جامع چالش های مدیریت منابع آب در بخش کشاورزی روستایی ایران و ارائه راهکارهای سازگار با محیط زیست تدوین شده است. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و اسنادی است. یافته های تحقیق نشان می دهد که چالش های موجود را می توان به چهار دسته اصلی تقسیم کرد: ۱) چالش های فنی و فناورانه، شامل راندمان پایین آبیاری و فرسودگی زیرساخت ها؛ ۲) چالش های اقتصادی و اجتماعی، نظیر قیمت گذاری نامناسب آب، الگوهای کشت نامتناسب و مقاومت های فرهنگی در برابر تغییر؛ ۳) چالش های مدیریتی و نهادی، مانند نبود مدیریت یکپارچه، ضعف قوانین و نظارت ناکافی؛ و ۴) چالش های زیست محیطی، از جمله افت شدید سطح آب های زیرزمینی، فرونشست زمین و تاثیرات تغییر اقلیم. در مقابل این چالش ها، راهکارهایی سازگار با محیط زیست در سه سطح پیشنهاد می گردد: راهکارهای فنی و زراعی (مانند توسعه سامانه های نوین آبیاری، اصلاح الگوی کشت و کشاورزی حفاظتی)، راهکارهای اقتصادی و سیاستی (شامل اصلاح نظام قیمت گذاری آب، ارائه مشوق های مالی برای حفاظت از آب و تقویت بازارهای آب) و راهکارهای اجتماعی و نهادی (مانند تقویت تشکل های آب بران، ترویج و آموزش کشاورزان و پیاده سازی مدیریت یکپارچه منابع آب). نتیجه گیری نهایی تاکید دارد که گذار از بحران آب در کشاورزی روستایی مستلزم یک رویکرد کل نگر و مشارکتی است که در آن، راه حل های فناورانه با اصلاحات ساختاری در حوزه های اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی همراه شود تا توسعه پایدار کشاورزی و امنیت آبی کشور تضمین گردد.

کلیدواژه ها:

مدیریت منابع آب ، کشاورزی روستایی ، چالش ها ، راهکارهای سازگار با محیط زیست ، توسعه پایدار ، ایران