تاثیر هوش مصنوعی بر کاهش یا افزایش خلاقیت ها دانش آموزان

چکیده: با گسترش فناوری های هوش مصنوعی (AI) و ورود گسترده ابزارهای تولیدی (Generative AI) مانند چت بات های زبانی و تولیدگرهای تصویری به محیط های آموزشی، پرسش بنیادی این است که آیا این ابزارها خلاقیت دانش آموزان را تقویت می کنند یا تضعیف می سازند. پژوهش حاضر با رویکرد ترکیبی (مروری – تجربی شبه آزمایشی) به بررسی مسیرهای ممکن اثرگذاری AI بر خلاقیت می پردازد. در بخش مروری، نظریه های کلاسیک و نوین خلاقیت (از جمله تعاریف Runco & Jaeger و مدل چهارگانه Kaufman & Beghetto) و ادبیات مرتبط با AI در آموزش (Zawacki-Richter et al., ۲۰۱۹; Holmes et al., ۲۰۱۹) بررسی شد. در بخش تجربی نمونه این مقاله، اثر دو نوع مداخله آموزشی (استفاده کمکی از ابزارهای تولیدی AIو آموزش مهارت بهره گیری خلاقانه از AI) بر خلاقیت ۱۸۰ دانش آموز دوره متوسطه در قالب سنجه های استاندارد خلاقیت و مصاحبه های نیمه ساختاریافته آزموده شد. نتایج نشان داد استفاده کنترل شده و راهنمایی شده از ابزارهای AI می تواند ایده پردازی، تنوع ایده ها و کیفیت ابداعات را افزایش دهد؛ اما استفاده بدون راهنمایی و به عنوان میان بر (shortcut) با کاهش تلاش پژوهشی، تقلید و کاهش رشد مهارت های ابتکاری همراه بود. مداخلات آموزشی که بر «تفکر نقادانه»، «سنجش اعتبار خروجی های AI» و «ترکیب ایده های انسانی –ماشینی» تاکید داشتند، بهترین نتایج را در افزایش خلاقیت نشان دادند. در نهایت، راهکارهایی برای طراحی وضع سیاست های آموزشی، آموزش معلمان و چارچوب اخلاقی استفاده از AI در مدارس ارائه شده است.

کلیدواژه ها:

هوش مصنوعی آموزشی ، خلاقیت دانش آموزی ، تولیدگرهای مولد (Generative AI) ، یادگیری همیار هوش مصنوعی ، ارزیابی خلاقیت