محیط زیست و حقوق شهروندی در نظام مدیریت شهری

شهرها به عنوان بازتاب دهنده افکار، اندیشه ها و روابط انسانی در فضای کالبدی، نقش مهمی در شکل دهی به زندگی اجتماعی ایفا می کنند. حقوق شهری به عنوان مجموعه ای از مقررات حاکم بر شهر، ارتباط میان شهروندان و دولت را مورد بررسی قرار داده و بستر حقوق شهروندی را فراهم می کند. برای درک بهتر این مفهوم، شناخت شهروندی و مسائل جامعه شهری ضروری است. از یک سو، شهروندی به معنای برخورداری تمامی اعضای جامعه از حقوق مدنی و سیاسی و مشارکت آنان در دستیابی به مدیریت مطلوب جامعه شهری است که بر پایه نظم و عدالت استوار است. از سوی دیگر، جامعه شهری با چالش هایی مانند مسائل اجتماعی، مسکن، محیط زیست و ترافیک مواجه است. با تغییر مسئولیت های مدنی دولت در طول زمان، توجه به حقوق شهروندی و مشارکت فعال آنان در فرآیندهای شهری اهمیت بیشتری یافته است. در این راستا، پژوهش ها نشان می دهند که برنامه ریزی شهری باید با محوریت حقوق شهروندی انجام شود تا نیازها و رضایت شهروندان تامین گردد. بررسی نقش حقوق شهروندی در حقوق شهر با رویکرد مدیریت شهری به ویژه در برخی کشورها نشان می دهد که توجه به حقوق شهروندی در برنامه ریزی شهری می تواند منجر به حمایت و تامین نیازهای شهروندان و افزایش رضایت آنان شود. در این زمینه، طراحی شهرها با رویکردهای مختلفی مانند جنبه های عملکردی، زیبایی شناسی، ادراک محیط زیست اجتماعی و فرهنگی، می تواند به بهبود کیفیت زندگی شهری کمک کند. امروزه استفاده از سازمان های مردم نهاد در بهبود و کاهش مسائل زیست محیطی دارای اهمیت است. این نهاد ها به عنوان نهادی غیردولتی هستند که نقش مهمی در تحقق اهداف توسعه پایدار و تسهیل در مشارکت عمومی و حفاظت از محیط زیست بدور از بوروکراسی های پیچیده اداری را بر عهده دارند. اربعد دیگر در طراحی شهری با تاکید بر نگرش توحیدی و اصول اخلاقی اسلامی می توان به تبیین حقوق شهروندی و محیط زیست پرداخت. عواملی مانند آب، خاک، هوا، گیاهان و حیوانات به همراه روابط بیولوژیک بین آن ها، شکل دهنده محیط زیست طبیعی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند. حفظ محیط زیست و رعایت حقوق زیست محیطی از جمله حقوق بشر، ضروری است. در نهایت، توجه به حقوق شهروندی و محیط زیست در برنامه ریزی و طراحی شهری می تواند به ایجاد شهرهایی پایدار و با کیفیت زندگی بالا برای شهروندان منجر شود. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و اسناد داخلی و بین المللی، رابطه میان محیط زیست و حقوق شهروندی در نظام مدیریت شهری را بررسی می کند. نتایج نشان می دهد که برخورداری از محیط زیستی سالم یکی از حقوق اساسی شهروندی است که نه تنها به کیفیت زندگی انسان ها مرتبط است بلکه مسئولیت های قانونی و اخلاقی دولت ها و شهروندان را نیز در قبال حفاظت از محیط زیست مشخص می کند. بی توجهی به این مسئله تبعاتی همچون افزایش آلودگی، نابرابری های زیست محیطی و تضییع حقوق نسل های آینده را در پی خواهد داشت.

کلیدواژه ها:

حقوق شهروندی ، محیط زیست ، عدالت محیطی ، مدیریت پسماند ، توسعه پایدار