نشانه شناسی نقوش تزیینی مسجد گوهرشاد مشهد در تعامل با هندسه فضایی: تحلیل معماری دوره تیموری

مسجد گوهرشاد مشهد ساخته شده تحت حمایت گوهرشاد بیگم در دوره تیموری یکی از شاهکارهای معماری اسلامی ایران است که به دلیل کاشی کاری ها، پیچیده کتیبه ها، قرآنی و هندسه فضایی دقیق به عنوان نمونه ای برجسته در تاریخ هنر و معماری اسلامی شناخته می شود. این پژوهش با هدف بررسی تعامل نقوش تزیینی شامل الگوهای هندسی، نقوش گیاهی اسلیمی و ختایی و کتیبه های خطی با هندسه فضایی پلان چهار ایوانی ایوان مقصوره و گنبدخانه در مسجد گوهرشاد، از منظر نشانه شناسی چارلز سندرس پیرس شمایل نمایه نماد به تحلیل چگونگی انتقال معانی، عرفانی، دینی، و کیهانی و تاثیر آنها بر تجربه معنوی و زیبایی شناختی زائر می پردازد. روش پژوهش کیفی است و از تحلیل نشانه شناختی، مطالعه میدانی مشاهده مستقیم، عکاسی و مستندنگاری نقوش و فضاها و بررسی اسنادی مانند وقف نامه، گوهرشاد، سفرنامه های دوره تیموری و منابع معماری اسلامی استفاده می کند. یافته ها نشان می دهند که نقوش هندسی نماد نظم کیهانی و وحدت الهی، نقوش گیاهی شمایل بهشت و جاودانگی و کتیبه ها نمایه های مفاهیم دینی با تقارن محور، قبله و سلسله مراتب فضایی بنا هماهنگ هستند. این هماهنگی ریشه در فرهنگ عرفانی و سیاسی دوره تیموری دارد و تجربه ای یکپارچه از صعود معنوی و آرامش زیبایی شناختی را برای زائر خلق می کند.

کلیدواژه ها:

کاشی کاری ، معرق ، معماری تیموری ، مسجد گوهرشاد ، نقوش تزیینی ، نشانه شناسی ، هندسه فضایی