بازتاب سنتهای بصری ایران در تشعیر مرقع گلشن: تحلیلی ساختاری از پیوند هنر و متون مکتوب جهان اسلام

هنر تشعیر به عنوان یکی از ظریفترین و در عین حال موثرترین شاخههای هنر کتاب آرایی در تمدن اسلامی از قرون میانه تاکنون همواره نقشی بنیادین در تکوین هویت بصری متون مکتوب ایفا نموده است. پژوهش حاضر با تمرکز بر تشعیرهای فاخر مرقع گلشن - اثری شاخص از دوره گورکانی در هند - به تحلیل ابعاد، صوری اجرایی و زیبایی شناختی این حاشیه پردازی ها میپردازد؛ تشعیرهایی که نه تنها تجلیگاه تعامل سنتهای بصری ایران و هند در جهان اسلام اند، بلکه بازتاب دهنده ی نقش هنر در انتقال تثبیت و بازتولید معنا در متون مکتوب تمدن اسلامی نیز محسوب میشوند. این جستار با رویکردی فرمالیستی و روش توصیفی- تحلیلی و از رهگذر تحلیل سه نمونه ی منتخب از تشعیرهای این مرقع در پی آن است تا میزان و چگونگی تاثیرگذاری سنتهای هنر اسلامی ایران را بر این اثر مکتوب در بستری میان فرهنگی، لیکن تمدنی اسلامی و واحد تبیین نماید. از این رهگذر بازتاب مولفههای ایرانی در قلمرو هنر کتاب آرایی و نگارگری سرزمینهای اسلامی و ظرفیت این هنر در انتقال مفاهیم هنری و فرهنگی دوره اسلامی مورد مداقه قرار میگیرد. نتایج این پژوهش نشان میدهد که تشعیرهای مرقع گلشن ضمن وفاداری به سنتهای بصری، ایران زمینه ساز بروز خلاقیتهای نو و تعاملات هنری فرهنگی در تمدن اسلامی بوده اند. چنین تحلیلی میتواند الگویی موثر برای بازخوانی هنر اسلامی در جهان معاصر و احیای نقش آن در شکل دهی تمدن نوین اسلامی را از رهگذر پیوند با میراث بصری و مکتوب گذشته فراهم آورد.