طراحی مدل یکپارچه مدیریت بحران شهری در مواجهه با بحرانهای ثانویه پس از زلزله مطالعه موردی بر مناطق پرخطر شمال غرب ایران

زلزله ها به عنوان یکی از مخرب ترین بلایای طبیعی علاوه بر خسارات، مستقیم به طور معمول بحران های ثانویه متعددی همچون آتش سوزی، تخریب زیرساخت های حیاتی، نشت مواد خطرناک، قطعی شبکه های برق و ارتباطات و شیوع بیماری های واگیر ایجاد می کنند که می تواند پیامدهای انسانی و اقتصادی گسترده تری را به دنبال داشته باشد. مدیریت موثر این بحران های ثانویه نیازمند رویکردی یکپارچه و جامع است که تمامی مراحل، پیشگیری، آمادگی، واکنش و بازسازی را پوشش دهد و هماهنگی میان نهادهای مختلف را تضمین کند. این مطالعه با تمرکز بر مناطق پرخطر شمال غرب، ایران که از منظر زلزله خیزی و ساختارهای آسیب پذیر دارای ریسک بالا هستند، اقدام به طراحی مدلی یکپارچه در مدیریت بحران های ثانویه پس از زلزله نموده است. روش تحقیق ترکیبی شامل تحلیل اسناد، مصاحبه با کارشناسان مدیریت بحران، و ارزیابی میدانی در شهرستان های منتخب منطقه است. یافته ها نشان می دهد که عدم انسجام، اطلاعات ضعف زیرساخت های فناوری اطلاعات، کمبود آموزش های تخصصی و مشارکت ناکافی جامعه از عمده ترین موانع در مدیریت بحران های ثانویه است. مدل پیشنهادی با رویکرد چندبخشی، ضمن تاکید بر بهبود تبادل اطلاعات، ایجاد ساختارهای هماهنگ میان سازمان ها و توسعه ظرفیت های آموزش و آمادگی مردمی، راهکاری عملی و قابل اجرا برای افزایش تاب آوری شهری ارائه می دهد. این مدل قابلیت انعطاف پذیری در شرایط متغیر بحران، استفاده از فناوری های نوین مانند سامانه های هوشمند هشدار و مدیریت داده های بزرگ (Big Data) و بهره گیری از رویکرد مشارکتی در تصمیم گیری را دارا می باشد. انتظار می رود اجرای این مدل به کاهش خسارات ثانویه، تسریع روند بازسازی و افزایش امنیت شهروندان در مناطق زلزله خیز کمک کند و الگویی نمونه برای سایر مناطق پرخطر کشور باشد.

کلیدواژه ها:

مدیریت بحران ، شهری بحران ، ثانویه ، زلزله ، مدل یکپارچه ، شمال غرب ایران ، تاب آوری شهری