سایه ها و صداها هم نشینی ادبیات اقلیمی و معماری بومی بوشهر

اقلیم همواره به عنوان یکی از موثرترین عوامل شکل دهنده به الگوهای زیستی و فرهنگی جوامع انسانی مطرح بوده است. در این میان مناطق جنوبی ایران به ویژه استان بوشهر با اقلیم گرم و مرطوب، خود بستری غنی برای تعامل میان انسان محیط و فرهنگ پدید آورده اند. این پژوهش بر آن است تا از منظری میان رشته ای به تبیین و تحلیل هم نشینی میان معماری بومی و ادبیات اقلیمی بوشهر بپردازد. معماری این منطقه با بهره گیری از راهکارهای بومی مانند جهت گیری خاص ساختمانها، استفاده از سایه بانها، تراسهای نیمه باز، تهویه طبیعی و مصالح همساز با محیط توانسته است پاسخهایی خلاقانه به چالشهای اقلیمی ارائه دهد. از سوی دیگر ادبیات اقلیمی جنوب به ویژه آنچه با عنوان مکتب جنوب در ادبیات معاصر شناخته میشود - بازتابی از تجارب، زیستی روانی و اجتماعی مردمانی است که زندگی آنان همواره در همنشینی با عناصر طبیعی نظیر گرما، باد، دریا و رطوبت شکل گرفته است. در این میان دو عنصر کلیدی و نمادین «سایه» و «صدا» به عنوان مضامینی مشترک در هر دو حوزه معماری و ادبیات ظاهر میشوند. سایه در معماری بوشهر نماد آسایش، امنیت و تطابق با محیط زیست است؛ در حالی که در ادبیات بومی به مثابه استعاره ای از آرامش، پناه یا گاه دگرگونیهای روانی نمود پیدا میکند. از سوی دیگر صدا - به ویژه صدای باد و دریا - نه تنها عنصری محیطی بلکه بخشی از روایت فرهنگی مردم بوشهر محسوب میشود که در متون ادبی به نمادهایی از اضطراب، پایداری، خاطره و ارتباط درونی انسان با طبیعت بدل شده است. این پژوهش با تکیه بر تحلیل نمونه های معماری و متون ادبی شاخص، منطقه در پی آن است تا نشان دهد چگونه این دو نظام بیانی معماری و ادبیات در تولید معنا، شکل دهی به هویت منطقه ای و حفظ حافظه جمعی نقش مکمل تبیین گر دارند.

کلیدواژه ها:

ادبیات اقلیمی ، معماری بومی ، بوشهر ، معماری و ادبیات