هندسه محرمیت: مروری تحلیلی بر نقش پیمون در شکل گیری فضایی خانه های قاجاری شیراز

در معماری سنتی، ایران مفهوم محرمیت نه تنها یک نیاز، فرهنگی بلکه یکی از اصول بنیادین در شکل گیری و سازماندهی فضاهای داخلی خانه ها به شمار میرود. خانه های دوره قاجار در شیراز نمونه های بارز از این نظم فضایی اند که با بهره گیری از الگوهای هندسی و نظامهای اندازه گذاری سنتی طراحی شده اند. در این میان، مفهوم «پیمون» به عنوان نظامی برای تعیین تناسبات، مقیاس و ترتیب فضاها نقشی کلیدی ایفا می کند. این پژوهش با هدف تحلیل نقش پیمون در سازماندهی فضایی خانه های قاجاری شیراز و ارتباط آن با حفظ محرمیت انجام شده است. روش تحقیق مبتنی بر رویکردی کیفی و تحلیلی است و از طریق تحلیل پلانها و مقاطع خانه های شاخص مانند خانه زینت الملک و خانه منطقی نژاد و همچنین بررسی اسناد تاریخی و تطبیق دیاگرامهای گرافیکی صورت گرفته است. یافته ها نشان می دهند که خانه های قاجاری با استفاده از چندین الگوی پیمونی طراحی شده اند که به ایجاد سلسله مراتب فضایی، تفکیک حوزه های اندرونی و بیرونی و حفظ حریم بصری و حرکتی کمک می کرده است. فضاهایی چون، هشتی، دالان و ایوان نیز به عنوان واسطه های فضایی در این ساختار نقشی مهم دارند. نتایج نشان می دهد که پیمون فراتر از یک ابزار هندسی صرف، به مثابه ابزاری فرهنگی و مفهومی در جهت حفظ محرمیت، نظم و آرامش روانی در معماری خانه های قاجاری عمل کرده و می تواند در طراحی معماری معاصر با رویکرد زمینه گرا و انسان محور الهام بخش باشد.

کلیدواژه ها:

هندسه ، محرمیت ، پیمون ، معماری قاجاری ، خانه های سنتی شیراز ، سازماندهی فضایی