مقایسه اشعار خاقانی و انوری از جنبه آرایه های ادبی

خاقانی شروانی و انوری ابیوردی از برجسته ترین قصیده سرایان ادب فارسی اند که نامشان با اوج فصاحت و بلاغت گره خورده است. شناخت دقیق از توانایی های هنری و تفاوت های سبکی این دو سخنور بزرگ، مستلزم بررسی ژرف کاوانه شیوه های به کارگیری آرایه های ادبی در سروده های آنان است که نقشی محوری در شکل دهی به بافت زیبایی شناختی و معنایی شعرشان ایفا می کند. هدف اصلی پژوهش حاضر، مقایسه نظام مند و تحلیلی کارکرد، فراوانی، و انواع آرایه های ادبی اعم از لفظی و معنوی در دیوان این دو شاعر است. این تحقیق می کوشد تا با واکاوی الگوهای کاربرد این صنایع، وجوه اشتراک و افتراق سبکی آنان را روشن ساخته و به درک دقیق تری از خاستگاه تمایزات هنریشان رهنمون شود. یافته های این مطالعه نشان می دهد که با وجود بهره گیری هر دو شاعر از مجموعه وسیعی از آرایه های بلاغی، خاقانی رویکردی پیچیده تر و ذهن گرایانه تر به کارگیری صنایع ادبی دارد؛ به گونه ای که استعارات بدیع، تلمیحات دشوار، و ایهام های چندلایه در شعر او حضوری پررنگ تر دارند و به القای معانی عمیق و پیچیدگی های فکری او کمک می کنند. در مقابل، انوری، با حفظ جنبه های زیبایی شناختی، تمایل بیشتری به استفاده از آرایه هایی نظیر تشبیهات حسی، طنز، و ایجاز دارد که به فصاحت و روانی کلامش افزوده و آن را برای مخاطب قابل فهم تر و دلنشین تر می سازد. این تفاوت ها، نه صرفا در کمیت، بلکه در کیفیت و کارکرد معنایی آرایه ها نیز نمود می یابد و هر یک را به سوی سبک شناسی متمایزی هدایت می کند. این پژوهش با ارائه تحلیلی مقایسه ای از کاربرد آرایه های ادبی، نه تنها به غنای مباحث سبک شناسی و نقد ادبی در حوزه شعر فارسی کمک می کند، بلکه الگویی برای درک عمیق تر از نبوغ و نوآوری های فردی شاعران در بستر سنت مشترک شعری فراهم می آورد. نتایج حاصل از این تحقیق می تواند راهگشای مطالعات آتی در زمینه تحلیل های سبکی تطبیقی و آموزش دقیق تر وجوه بلاغی شعر کلاسیک فارسی باشد.

کلیدواژه ها:

خاقانی ، انوری ، آرایه های ادبی ، سبک شناسی.