نقش طراحی فضاهای یادگیری در پرورش حس خودارزشمندی و اعتماد به نفس دانش آموزان

محیط های یادگیری فراتر از محل آموزش مفاهیم درسی، بستری چندلایه برای رشد شخصیتی، هیجانی و اجتماعی دانش آموزان فراهم می آورند. از منظر روان شناسی رشد و تربیتی، طراحی فضاهای یادگیری می تواند تاثیر قابل توجهی بر شکل گیری خودپنداره، خودارزشمندی و اعتماد به نفس دانش آموزان به ویژه در سال های ابتدایی تحصیل داشته باشد. پژوهش های نظری و میدانی نشان داده اند که دانش آموزان در فضاهایی که متناسب با نیازهای رشدی و هیجانی آنان طراحی شده اند، نه تنها عملکرد تحصیلی بهتری دارند، بلکه در ابعاد هویتی و روانی نیز رشد یافته تر عمل می کنند.عناصر محیطی نظیر چیدمان انعطاف پذیر کلاس، تنوع رنگی و بصری، نور طبیعی، فضاهای تعامل گروهی، امکان انتخاب فعالیت، و نمادپردازی های فرهنگی می توانند حس تعلق، امنیت روانی، پذیرش اجتماعی و باور به توانمندی را در دانش آموز تقویت کنند. افزون بر طراحی فیزیکی، مولفه های روانی، نمادین و ارتباطی محیط نیز در شکل دهی به نگرش دانش آموز نسبت به خود موثر است؛ مانند نحوه مواجهه معلم با تفاوت های فردی، ساختار گفت وگو و بازخورد در کلاس، و حتی نحوه سازمان دهی فضا به گونه ای که کودک احساس دیده شدن، مشارکت و اثرگذاری را تجربه کند.در دهه های اخیر، مفهوم طراحی فضاهای یادگیری گسترش بیشتری یافته و شامل طراحی محیط های دیجیتال نیز شده است. یادگیری ترکیبی به عنوان یکی از رویکردهای نوین آموزشی، با ترکیب آموزش حضوری و مجازی، می تواند در طراحی فضاهایی که خودتنظیمی، مسئولیت پذیری، و دسترسی منعطف به منابع را فراهم می آورند، موثر واقع شود. این فضاهای فناورانه اگر همراه با تعامل انسانی معنادار و ساختار حمایتی باشند، در افزایش خودباوری و عزت نفس دانش آموزان نقش مهمی ایفا خواهند کرد.این مقاله با رویکردی مروری و تحلیلی، مجموعه ای از پژوهش های روان شناختی، تربیتی و طراحی محیط آموزشی را گردآوری و تحلیل می کند تا نشان دهد چگونه می توان از طراحی فضا به عنوان ابزاری برای پرورش شخصیت، تقویت انگیزش درونی و رشد مهارت های بین فردی استفاده کرد. بر اساس یافته های مرور شده، تاکید می شود که طراحی محیط های آموزشی باید از یک الگوی مکان محور صرف، به رویکردی انسان محور و یادگیرنده محور تغییر یابد. چنین نگاهی نه تنها به بهبود نتایج تحصیلی، بلکه به شکل گیری نسلی خودآگاه، مسئول و با اعتماد به نفس می انجامد.

کلیدواژه ها:

طراحی فضاهای یادگیری ، خودارزشمندی ، اعتماد به نفس ، روان شناسی محیط ، یادگیری ترکیبی ، آموزش انسان محور ، فضای آموزشی ، مقطع ابتدایی.