اثر بازی سازی آموزشی بر انگیزش درونی و مشارکت فعال دانش آموزان

در دهه های اخیر، تغییرات بنیادین در نظام های آموزشی و نیاز به ارتقای کیفیت یادگیری، پژوهشگران را به سمت بهره گیری از رویکردهای نوین آموزشی سوق داده است. یکی از موثرترین رویکردهای نوین، استفاده از بازی سازی آموزشی (Gamification) به عنوان ابزاری برای افزایش انگیزش درونی و مشارکت فعال یادگیرندگان است. بازی سازی به معنای استفاده از عناصر، مکانیزم ها و تفکر بازی در زمینه های غیر بازی، به ویژه در آموزش، تعریف می شود. این رویکرد با ایجاد فضای رقابتی-همکارانه، ارائه پاداش، بازخورد فوری و مسیر پیشرفت قابل مشاهده، موجب افزایش احساس خودکارآمدی، تعلق و شادابی در فرآیند یادگیری می شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر بازی سازی آموزشی بر انگیزش درونی و مشارکت فعال دانش آموزان طراحی و اجرا شده است.در گروه آزمایش، محتوا و فعالیت های آموزشی درس علوم تجربی در طول ۸ جلسه با بهره گیری از عناصر بازی سازی مانند امتیاز، نشان افتخار، جدول پیشرفت، ماموریت های گروهی و داستان پردازی تعاملی ارائه گردید، در حالی که گروه کنترل همان محتوا را به روش سنتی دریافت کرد.نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیره (MANCOVA) نشان داد که میانگین نمرات انگیزش درونی و مشارکت فعال در گروه آزمایش به طور معناداری بالاتر از گروه کنترل است (p < ۰.۰۱). بررسی های تکمیلی نشان داد بازی سازی آموزشی موجب افزایش مولفه های «لذت از یادگیری»، «احساس تسلط و خودمختاری»، «درگیری شناختی»، و «تعامل اجتماعی» در میان دانش آموزان شده است. همچنین، مشاهده های میدانی معلمان نشان داد که دانش آموزان در محیط بازی سازی شده تمایل بیشتری به حضور مستمر، طرح سوال، مشارکت در فعالیت های گروهی و پیگیری تکالیف داشتند.یافته ها با نظریه خودتعیین گری (Self-Determination Theory) همخوانی دارد؛ زیرا بازی سازی با ارضای سه نیاز بنیادی روان شناختی یعنی خودمختاری، شایستگی و ارتباط، زمینه را برای انگیزش درونی فراهم می کند. افزون بر این، نتایج نشان می دهد که بازی سازی نه تنها در افزایش انگیزش یادگیرندگان موثر است، بلکه می تواند موجب کاهش اضطراب یادگیری، بهبود تعاملات اجتماعی و ارتقای حس تعلق به گروه شود.در نهایت، این پژوهش نتیجه می گیرد که بازی سازی آموزشی به عنوان راهبردی نوین و چندبعدی، نقش مهمی در ارتقای انگیزش درونی و مشارکت فعال دانش آموزان ایفا می کند و می تواند به عنوان الگویی کارآمد برای تحول در نظام آموزشی ایران مورد توجه سیاست گذاران، مدیران و معلمان قرار گیرد. پیشنهاد می شود در پژوهش های آینده تاثیر بلندمدت بازی سازی بر پیشرفت تحصیلی، خودتنظیمی یادگیری و مهارت های اجتماعی دانش آموزان مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

بازی سازی آموزشی ، انگیزش درونی ، مشارکت فعال ، یادگیری فعال ، خودتعیین گری ، آموزش نوین