مطالعه تطبیقی حکم تغلیظ دیه در قتل غیرعمد ناشی از جرایم رانندگی با تکیه بر مقاصد شریعت از دیدگاه مذاهب اسلامی

بر اساس ماده ۵۵۵ قانون مجازات اسلامی و دیدگاه مشهور امامیه و برخی از فرق اهل سنت، هرگاه رفتار مرتکب و فوت مجنی علیه هر دو در ماه های حرام واقع شود، حتی در جنایات غیرعمدی، افزون بر دیه نفس، یک سوم دیه نیز افزوده می شود. اطلاق این ماده، قتل غیرعمد ناشی از جرایم رانندگی را نیز دربر می گیرد. آنچه در این نوشتار به تحلیل آن خواهیم پرداخت، آن است که چرا با وجود تغییر بستر تاریخی حکم تغلیظ دیه (در ماه های حرام)، اکنون حکم این تغلیظ برقرار است؟ دست یافت پژوهش با روش تحلیل محتوایی این است که بر اساس دیدگاه امامیه و اهل سنت، خداوند جعل احکام غیر عبادی بر اهدافی مبتنی کرده است که در بستر تاریخی با شرایط زمانه، امکان عدم تامین آنها وجود دارد. یکی از آن اهداف، ریزش صلح در جامعه آن زمان است که جنگ، کارکرد غالب زندگی آنها بود. بدین منظور خداوند آتش بس چهار ماهه اعراب را امضا کرد و در صورت مخالفت، ملزم به پرداخت جریمه گردانید. اما اکنون ملازمه عقلی و شرعی بین چنین غایت صلح طلبانه ای با افزایش دیه در تصادفات غیرعمد، به اقتضای تورم بالغ بر چند ده میلیون تومان که نوعی تکلیف مالایطاق است و دلیل متقن فقهی از آن حمایت نمی کند، دست کم مشکوک است و از باب قاعده مشهور «درء الحد بالشبهات»، موجه به نظر نمی رسد؛ همچنین مقاصد حفظ دین، حفظ نفس، حفظ نسل، حفظ مال و حفظ عقل را تامین نمی کند. بنابراین نظر به آسیب های اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی زندانیان جرایم غیرعمد که جامعه اسلامی را در تنگنا قرار داده است، اصلاح این ماده قانونی ضروری به نظر می رسد.

کلیدواژه ها:

تغلیظ دیه ، قتل غیرعمد ، جرایم غیرعمد رانندگی ، مقاصد الشریعه