تاثیر جابه جایی های فصلی بر کیفیت یادگیری دانش آموزان عشایری

تحصیل در میان جوامع عشایری با چالش ها و محدودیت های خاصی همراه است که یکی از مهم ترین آن ها، جابه جایی های فصلی است. در نظام آموزشی رسمی، ثبات محیطی، دسترسی پیوسته به امکانات آموزشی و حضور مستمر در کلاس درس از جمله عوامل اساسی در تضمین کیفیت یادگیری به شمار می روند. اما در میان دانش آموزان عشایری، الگوی زندگی کوچ نشینی و جابه جایی های منظم در فصول مختلف سال، به نحوی ساختاری، استمرار آموزشی را با اخلال مواجه می سازد. این پژوهش با هدف بررسی تاثیر جابه جایی های فصلی بر کیفیت یادگیری دانش آموزان عشایری، به واکاوی وضعیت تحصیلی این گروه از دانش آموزان در مقاطع ابتدایی و متوسطه اول پرداخته است. مطالعه حاضر با بهره گیری از روش تحقیق ترکیبی (کمی و کیفی) صورت پذیرفته است. در بخش کمی، از طریق پرسش نامه های ساختارمند میزان پیشرفت تحصیلی، حضور و غیاب، تمرکز در کلاس، دسترسی به منابع کمک آموزشی، و نمرات دانش آموزان در دروس پایه مورد بررسی قرار گرفت. جامعه آماری شامل ۲۵۰ دانش آموز عشایری در استان های چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و فارس بود که با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. در بخش کیفی، با استفاده از مصاحبه های عمیق با معلمان، مدیران مدارس عشایری، والدین و خود دانش آموزان، تجربه زیسته و مشکلات ناشی از جابه جایی فصلی استخراج و تحلیل مضمون شد. یافته ها نشان می دهند که جابه جایی های فصلی سبب اختلال در روند یادگیری، کاهش عمق مفهومی دروس، افت تحصیلی در دروس علوم، ریاضی و زبان فارسی، کاهش فرصت های مرور مطالب، کمبود تعامل با معلم، و محدودیت در بهره مندی از کلاس های تقویتی و منابع آموزشی شده اند. همچنین، بررسی مصاحبه ها حاکی از آن است که نبود زیرساخت های ثابت آموزشی در مسیر کوچ، کمبود مدارس سیار، و عدم همراهی کتب درسی و ابزار آموزشی، از مهم ترین موانع تحقق عدالت آموزشی در میان دانش آموزان عشایری است. نتایج پژوهش، به وضوح گویای آن است که کیفیت یادگیری این دانش آموزان در مقایسه با همتایان ساکن خود در مناطق شهری و روستایی پایین تر است و نظام آموزشی کشور نیازمند بازنگری و برنامه ریزی ویژه در جهت پشتیبانی از آموزش عشایری، توسعه زیرساخت های سیار، تربیت معلمان چندمهارتی، و تولید محتوای آموزشی سازگار با سبک زندگی عشایری است. در پایان، پژوهشگر پیشنهادهایی برای بهبود شرایط یادگیری دانش آموزان عشایری ارائه می کند، از جمله تجهیز مدارس چادری به تکنولوژی آموزشی، استفاده از محتوای دیجیتال آفلاین، ایجاد تقویم آموزشی شناور، و تقویت نقش مدارس شبانه روزی در فصول اسکان.

کلیدواژه ها:

دانش آموزان عشایری ، جابه جایی فصلی ، کیفیت یادگیری ، آموزش سیار ، نابرابری آموزشی ، آموزش تطبیقی ، مدارس عشایری ، کوچ نشینی ، عدالت آموزشی