طراحی چارچوب مفهومی برای آموزش تفکر محاسباتی و سواد داده در دوره ابتدایی: مبتنی بر تحلیل تجربیات زیسته معلمان

در عصر دیجیتال، پرورش مهارت هایی نظیر تفکر محاسباتی و سواد داده از سنین پایین، به یکی از اولویت های اصلی نظام های آموزشی پیشرو در جهان تبدیل شده است. این مهارت ها نه تنها برای موفقیت در دنیای فناورمحور آینده ضروری اند، بلکه به توسعه تفکر انتقادی، حل مسئله و نوآوری در دانش آموزان نیز کمک می کنند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی چالش ها و فرصت های آموزش تفکر محاسباتی و سواد داده در دوره ابتدایی ایران، تحلیل تجربیات زیسته معلمان در این زمینه، و در نهایت، ارائه یک چارچوب مفهومی برای طراحی برنامه درسیمتناسب با این دوره سنی انجام شده است. رویکرد پژوهش، کیفی از نوع پدیدارشناسی تفسیری بوده و داده ها از طریق مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته با ۱۰ نفر از معلمان ابتدایی با سابقه و علاقه مند به نوآوری های آموزشی، و همچنین تحلیل محتوای اسناد بالادستی و متون علمی مرتبط، جمع آوری و با استفاده از روش تحلیل مضمون کلایزی (Colaizzi, ۱۹۷۸) بررسی گردید. نتایج نشان داد که با وجود فقدان برنامه درسی رسمی و جامع، معلمان به صورت خودانگیخته و خلاقانه، مفاهیم بنیادین تفکر محاسباتی (مانند تجزیه، الگوریتم، انتزاع) و سواد داده (مانند جمع آوری، طبقه بندی و نمایش ساده داده ها) را در قالب فعالیت های تلفیقی با دروس دیگر آموزش داده اند. مهم ترین چالش های شناسایی شده شامل کمبود منابع آموزشی استاندارد، فقدان آموزش های ضمن خدمت تخصصی، و نگرانی از افزایش حجم کار بودند. چارچوب مفهومی پیشنهادی، مبتنی بر اصول یادگیری فعال، بازی محوری، و پروژه محوری، بر لزوم یکپارچه سازی این مهارت ها در برنامه درسی، توانمندسازی معلمان، و ایجاد فرهنگ داده محور در مدارس ابتدایی تاکید دارد. این پژوهش، گامی در جهت بومی سازی و عملیاتی کردن آموزش مهارت های قرن ۲۱ در نظام آموزش ابتدایی ایران است.

کلیدواژه ها:

تفکر محاسباتی ، سواد داده ، برنامه درسی ابتدایی ، تجربیات زیسته معلمان ، پدیدارشناسی ، مهارت های قرن ۲۱ ، آموزش فناوری