مبانی دادرسی عادلانه در فقه و حقوق بین الملل یک تحلیل تطبیقی بر اساس اصول فقهی و اسناد

این تحقیق با رویکردی تطبیقی به بررسی مبانی و اصول دادرسی عادلانه در دو نظام حقوقی فقه اسلامی و حقوق بین الملل پرداخته است تا نقاط اشتراک تفاوتها و ظرفیتهای هم افزایی آنها را واکاوی کند. این پژوهش مروری با تحلیل اسناد کلیدی بین المللی مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی، نشان میدهد که اصول بنیادین دادرسی عادلانه در هر دو نظام حقوقی، از جمله اصل برائت، استقلال قضایی، حق دفاع و منع شکنجه همگرا و همسو هستند. این همگرایی در اصول، ریشه در ارزشهای اخلاقی مشترک به ویژه کرامت انسانی دارد و میتواند بستری برای گفت و گوهای سازنده فراهم آورد. با این حال، تفاوتهای کاربردی و نظری نیز در میان این دو نظام وجود دارد. برای مثال فقه در مواردی مانند علم شخصی قاضی انعطاف پذیری بیشتری نشان میدهد در حالی که حقوق بین الملل بر شفافیت رویه ای و شواهد عمومی تاکید بیشتری دارد. همچنین، قوانین اسلامی بر عدالت ماهوی تمرکز میکند در حالی که حقوق بین الملل بر حمایتهای رویه ای تکیه دارد این تفاوت ها در مرحله اجرا و هماهنگ سازی چالشهایی ایجاد میکنند که مستلزم توجه به اصالت هر دو نظام است. این پژوهش همچنین چندین شکاف تحقیقاتی مهم را شناسایی میکند؛ از جمله فقدان مطالعات عمیق درباره چالشهای اجرایی اصول فقهی در جوامع مدرن اسلامی و تاثیر عوامل منطقه ای مانند سیاستهای ضد تروریستی بر دادرسی عادلانه. یافته های این تحقیق ارزشهای عملی و راهبردی مشخصی دارند از لحاظ عملی میتوانند به سیاست گذاران محلی کمک کنند تا با بررسی استانداردهای بین المللی نقاط ضعف قوانین موجود را شناسایی و بهبودهای تدریجی اعمال کنند از لحاظ راهبردی، این پژوهش می تواند به افزایش آگاهی در میان پژوهشگران و محققان کمک کند و زمینه ای برای تحقیقات کاربردی تر در حوزه دادرسی عادلانه فراهم آورد.

کلیدواژه ها:

اصول دادرسی عادلانه ، اصول دادرسی در فقه ، حقوق بین الملل ، کرامت انسانی