نقش سیاست های آموزش شاد در سلامت روانی محیط یادگیری

در دهه های اخیر، سیاست های موسوم به «آموزش شاد» به عنوان رویکردی نو در طراحی نظام های آموزشی مورد توجه قرار گرفته اند؛ سیاست هایی که هدف آن ها ارتقای کیفیت زندگی روانی، هیجانی و اجتماعی دانش آموزان است و بر این پیش فرض استوارند که یادگیری اثربخش تنها در بستری از امنیت روانی، لذت از یادگیری و روابط مثبت پدید می آید. آموزش شاد صرفا به معنای افزودن لحظات سرگرم کننده به مدرسه نیست، بلکه بازتابی از فلسفه ای انسان گرایانه و روان شناختی است که شادی را نه نتیجه بیرونی، بلکه بخشی از فرایند درونی رشد و یادگیری می داند. در این چارچوب، سیاست های آموزش شاد به ایجاد محیط های یادگیری حمایت گر، غیررقابتی، معنادار و مشارکتی می پردازند؛ محیط هایی که در آن ها نیازهای پایه ای روان شناختی طبق نظریه خودتعیین گری (خودمختاری، شایستگی، ارتباط) ارضا می شود و از این طریق سیستم های عصبی مرتبط با لذت و پاداش (دوپامین و اکسی توسین) در تعامل با قشر پیش پیشانی (PFC) و آمیگدالا، تنظیم هیجانی سازگارانه را تقویت می کنند.پژوهش های علوم اعصاب عاطفی نشان داده اند که تجارب مثبت در مدرسه—حس تعلق، روابط صمیمانه با معلم و فرصت های یادگیری لذت بخش—موجب افزایش انعطاف شناختی، خلاقیت و مهارت های اجرایی می شوند، در حالی که فشارهای ساختاری، رقابت افراطی و اضطراب ارزشیابی منجر به فعال سازی مداوم محور استرس (HPA) و تضعیف تمرکز و انگیزش درونی می گردند. از منظر جامعه شناختی، سیاست های آموزش شاد نوعی بازتعریف نسبت میان قدرت، گفتمان و سوژه دانش آموز را در متن مدرسه رقم می زنند؛ جایگزینی نظم انضباطی و کنترل محور با گفتمان مراقبت، خودابرازی و گفت وگویی که در اندیشه های دیویی و نودینگز متبلور است. شادی در این معنا، یک پیامد سطحی نیست بلکه نشانه ای از زیست سالم روانی و اجتماعی در میدان یادگیری است.در سطح سیاست گذاری آموزشی، اجرای موفق آموزش شاد مستلزم دگرگونی در ساختارهای ارزیابی، نظام پاداش، تربیت معلم و محتوای درسی است. در نظام هایی مانند فنلاند و نیوزیلند، شادی آموزشی با اهدافی چون دموکراسی، همدلی، عدالت هیجانی و بازی محوری گره خورده است، در حالی که در بافت های متمرکز و آزمون محور، تحقق آن با مقاومت فرهنگی و ساختاری مواجه می شود. در ایران نیز حرکت به سوی مدارس شاد نیازمند توازن میان مسئولیت پذیری تحصیلی و تجربه هیجان های مثبت یادگیری است تا سلامت روانی محیط مدرسه به عنوان زیربنای کیفیت آموزشی تقویت شود.در مجموع، سیاست های آموزش شاد هنگامی به بهبود سلامت روانی محیط یادگیری منجر می شوند که در سه سطح به هم پیوسته عمل کنند: سطح خرد روان شناختی (تسهیل خودتنظیمی و هیجانات مثبت)، سطح میان فردی (روابط حمایت گر بین معلم و دانش آموز)، و سطح کلان نهادی (کاهش استرس ساختاری و بازآفرینی گفتمان شادی به مثابه حق آموزشی). این سیاست ها نه تنها اضطراب و فرسودگی روانی در مدرسه را کاهش می دهند، بلکه با ایجاد حس معنا، امید و تعلق، زیرساخت عصب-هیجانی لازم برای یادگیری پایدار را فراهم می سازند.

کلیدواژه ها:

آموزش شاد ، سلامت روانی مدرسه ، نظریه خودتعیین گری ، علوم اعصاب عاطفی ، تنظیم هیجان ، انگیزش درونی ، دیویی ، نودینگز ، عدالت هیجانی ، سیاست گذاری آموزشی