ارزیابی شاخص های بهره وری منابع مالی در حوزه فضای سبز شهرداری با استفاده از رویکرد مدیریت هزینه

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی شاخص های بهره وری منابع مالی در حوزه فضای سبز شهری با استفاده از رویکرد مدیریت هزینه انجام شد و تلاش دارد تا بازده سرمایه گذاری شهرداری ها در بخش نگهداری و توسعه فضای سبز را بر پایه مدل های مالی-کاربردی تحلیل کند. بر اساس داده های گردآوری شده از سه شهر ایلام، کرمانشاه و همدان در دوره زمانی چهارساله (۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲)، مشخص شد که میانگین سهم فضای سبز از کل بودجه عمرانی شهرداری ها حدود ۹ تا ۱۲ درصد بوده و از این مقدار، حدود ۴۰ درصد در زمینه نگهداری (آبیاری، نیروی انسانی، تعمیر تجهیزات) و ۶۰ درصد در توسعه و نهال کاری هزینه می شود.مدل مالی پژوهش با استفاده از شاخص های نسبت بازده سرمایه گذاری شهری (Urban ROI)، هزینه چرخه عمر سبز (Life-Cycle Cost) و شاخص کارایی هزینه عملیاتی (OEC) طراحی شد. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که میانگین بازده مالی سرمایه گذاری در فضای سبز شهری حدود ۱.۲۳ برابر هزینه واقعی در صورت به کارگیری مدیریت هزینه هدفمند است، در حالی که در سیستم های سنتی این نسبت به ۰.۸۵ کاهش می یابد. برآوردها نشان می دهد که اعمال مدیریت هزینه در پروژه های نگهداری فضای سبز، قادر است میانگین صرفه جویی سالانه ای معادل ۲۶ تا ۳۰ درصد بودجه اجرایی برای شهرداری ها فراهم آورد.از جنبه بهره وری مالی، رابطه معناداری (r=۰.۷۱) بین شاخص های هزینه محور (آب، انرژی، نیروی انسانی) و شاخص های بازده شهری (رضایت شهروندان، دوام گیاه، سلامت بصری محیط) مشاهده شد؛ بدین معنا که سرمایه گذاری هدفمند نه تنها به کاهش هزینه ها بلکه به افزایش کارایی زیست محیطی می انجامد. یافته ها همچنین نشان دادند که استفاده از رویکرد هزینه یابی مبتنی بر فعالیت (Activity-Based Costing) در شهرداری ها، شفافیت مالی را تا ۳۵٪ و پاسخگویی مدیریتی را تا ۲۸٪ افزایش می دهد.در نهایت، پژوهش نتیجه می گیرد که بهره گیری از مدل مدیریت هزینه در ارزیابی بازده مالی فضای سبز، می تواند به طراحی نظام تصمیم گیری مبتنی بر داده (Data-Driven Urban Green Investment) منجر شود و شهرداری ها را از مدیریت هزینه محور کوتاه مدت به مدیریت ارزش محور پایدار ارتقاء دهد. این مدل علاوه بر کاهش هزینه ها، موجب تولید ارزش افزوده اجتماعی از طریق ارتقای کیفیت زیست شهری و مشارکت شهروندی می شود.

کلیدواژه ها:

بهره وری مالی شهری ، مدیریت هزینه ، بازده سرمایه گذاری شهری ، فضای سبز شهری ، هزینه چرخه عمر ، هزینه یابی مبتنی بر فعالیت ، ارزش افزوده شهری ، اقتصاد سبز شهرداری ها.