ارزیابی راهبردها و چالش های توسعه پایدار هوش مصنوعی در چارچوب برنامه هفتم توسعه ایران

این پژوهش باهدف بررسی جایگاه، زیرساخت ها، راهبردها و چالش های توسعه هوش مصنوعی در ایران، نخست سیر تاریخی و اهمیت جهانی این فناوری را مرور می کند و سپس به نحوه گنجانیدن هوش مصنوعی در برنامه هفتم توسعه (۱۴۰۳-۱۴۰۷) می پردازد. برنامه هفتم برای اولین بار بخشی مستقل درباره هوش مصنوعی دارد و با تکلیف تدوین برنامه ملی توسعه، تقویت حکمرانی داده، تربیت نیروی متخصص و تامین زیرساخت های فنی (همچون شبکه فیبر نوری و مراکز محاسبات ابری GPU/TPU) پایه های نهادی و قانونی این حوزه را بنیان می نهد. در ادامه راهبردهای کلیدی شامل بومی سازی مدل های پایه، پشتیبانی از شرکت های دانش بنیان، تقویت دسترسی به داده های باز، توانمندسازی نیروی انسانی و همگرایی استانداردهای بین المللی تشریح شده اند. بخش دیگری از پژوهش به تحلیل چالش های ایران در مسیر توسعه هوش مصنوعی اختصاص دارد که شامل محدودیت بودجه و نوسانات ارزی، ضعف زیرساخت های محاسباتی و شبکه، کیفیت و دسترسی ناکافی به داده های باکیفیت، کمبود نیروی متخصص و مهاجرت نخبگان، پراکندگی خدمات و فقدان کارور تجمیع گر و خلاهای حقوقی و نظارتی است. این موانع نشان می دهد که بدون رفع مشکلات ساختاری و هماهنگی نهادی، تحقق اهداف برنامه هفتم با دشواری جدی روبه رو خواهد بود. در پایان پژوهش پیشنهاد شده است که با ایجاد نهاد هماهنگ کننده ملی، تاسیس صندوق ویژه هوش مصنوعی، بازنگری قوانین داده، ارتقای زیرساخت محاسباتی، بومی سازی مدل های پایه، توسعه دوره های MLOps، تجمیع خدمات، صدور گواهی مطابقت اخلاقی و فنی، و ترویج آگاهی عمومی، می توان ایران را در مسیر بهره برداری موثر و مسئولانه از فرصت های هوش مصنوعی قرار داد. همچنین در نهایت، اجرای هماهنگ این پیشنهادها در بازه برنامه هفتم توسعه، می تواند موجب رشد پایدار، عدالت اجتماعی و تقویت رقابت پذیری ملی شود.

کلیدواژه ها:

برنامه هفتم توسعه ، اقتصاد دیجیتال ، هوش مصنوعی پایدار