بررسی راهکارها و راهبردهای پرورش تاب آوری در دانش آموزان ابتدایی با چالش های خانوادگی و تحصیلی

دوران ابتدایی، یکی از مهم ترین و حساس ترین مراحل رشد شخصیت، یادگیری و شکل گیری هویت فردی در کودکان است. در این دوره، دانش آموزان نه تنها در معرض فرایندهای آموزشی قرار می گیرند، بلکه پایه های اساسی رشد عاطفی، اجتماعی و روانی آنان نیز شکل می گیرد. یکی از مهارت های بنیادین و حیاتی که می تواند به کودکان کمک کند تا در مواجهه با مشکلات زندگی، چالش های خانوادگی و فشارهای تحصیلی از خود پایداری و تعادل نشان دهند، تاب آوری (Resilience) است. تاب آوری به معنای توانایی فرد برای مقابله موثر با تنش ها، استرس ها و شرایط دشوار زندگی، و بازگشت به وضعیت متعادل پس از تجربه بحران یا ناکامی است. این ویژگی روان شناختی، به ویژه در دانش آموزان ابتدایی که در حال شکل گیری نگرش ها و الگوهای فکری هستند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در سال های اخیر، تحولات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، فشارهای مضاعفی بر خانواده ها و به تبع آن بر فرزندان وارد کرده است. اختلافات خانوادگی، مشکلات اقتصادی، طلاق والدین، ضعف در حمایت عاطفی، یا حتی فشار بیش ازحد در زمینه تحصیلی، همگی از جمله عواملی اند که می توانند بر سلامت روان و عملکرد تحصیلی دانش آموزان اثرگذار باشند. در چنین شرایطی، اگر دانش آموز از سطح مطلوبی از تاب آوری برخوردار نباشد، ممکن است دچار اضطراب، افت تحصیلی، گوشه گیری اجتماعی یا حتی رفتارهای پرخاشگرانه شود. در مقابل، پرورش تاب آوری موجب می شود کودک بتواند با چالش ها سازگار شود، احساس کنترل بر زندگی خود داشته باشد، و از مسیر تجربه و یادگیری به رشد فردی و موفقیت های تحصیلی دست یابد. پرورش تاب آوری در محیط مدرسه و خانواده، نیازمند مجموعه ای از راهبردهای آموزشی، روان شناختی و ارتباطی است. معلمان، مشاوران و والدین، نقش محوری در تقویت این توانایی دارند؛ چراکه شیوه برخورد آنان با خطاها، ناکامی ها و فشارهای روحی دانش آموزان، الگوی مستقیمی برای مواجهه کودک با مسائل زندگی خواهد بود. مدارس ابتدایی باید محیطی امن، حمایت گر و پذیرنده ایجاد کنند تا دانش آموزان بتوانند احساس ارزشمندی، تعلق و امنیت روانی را تجربه نمایند. در این پژوهش که به شیوه مروری و با مطالعه کتابخانه ای و مراجعه به مقاله ها و تحقیق های چاپ شده و مطالب دیجیتالی گرد آوری شده است و سعی بر آن شده که به بررسی راهکارها و راهبردهای پرورش تاب آوری در دانش آموزان ابتدایی با چالش های خانوادگی و تحصیلی پرداخته شود. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که دانش آموزانی که از مهارت های خودتنظیمی، عزت نفس بالا و حمایت عاطفی مناسب برخوردارند، در مواجهه با مشکلات خانوادگی یا شکست های تحصیلی، مقاومت بیشتری از خود نشان می دهند. بنابراین، برنامه های آموزشی مدارس باید به گونه ای طراحی شوند که نه تنها به انتقال دانش و مهارت های درسی بپردازند، بلکه به تقویت مهارت های زندگی و توانایی های مقابله ای نیز توجه داشته باشند. در این میان، نقش مشاوران مدرسه بسیار کلیدی است؛ زیرا آنان می توانند با اجرای برنامه های روان افزایی، کارگاه های آموزشی برای والدین، و مشاوره های فردی و گروهی، دانش آموزان را برای رویارویی سالم با مشکلات آماده سازند.

کلیدواژه ها:

تاب آوری ، چالش ، خانواده ، آموزش ، دانش آموزان