ابعاد اخلاقی هوش مصنوعی در آموزش و تربیت: از خودمختاری یادگیرنده تا تربیت ارزش محور در عصر دیجیتال

تحول سریع فناوری های هوش مصنوعی در دهه اخیر، ساختارهای آموزشی و تربیتی را به طور بنیادین دگرگون کرده است. آموزش در عصر دیجیتال دیگر صرفا انتقال دانش نیست، بلکه عرصه ای برای پرورش انسان های خودمختار، آگاه و ارزش مدار است. در این پژوهش توصیفی–تحلیلی، تلاش شده است ابعاد اخلاقی کاربرد هوش مصنوعی در آموزش و تربیت از منظر سه مولفه کلیدی خودمختاری یادگیرنده، عدالت آموزشی، و تربیت ارزش محور بررسی شود. یافته ها نشان می دهد که هرچند هوش مصنوعی می تواند با شخصی سازی یادگیری، تقویت بازخورد فوری و افزایش دسترسی به فرصت های آموزشی، رشد فردی و عدالت آموزشی را ارتقا دهد، اما چالش هایی نظیر تضعیف عاملیت اخلاقی، سوگیری الگوریتمی، نقض حریم خصوصی و تهدید ارزش های انسانی نیز از پیامدهای محتمل آن است. تاکید بر «آموزش اخلاق دیجیتال» و «سواد هوش مصنوعی» برای معلمان و دانش آموزان، راهبردی اساسی در جهت تلفیق فناوری با تربیت اخلاقی است. بر این اساس، لازم است سیاست گذاران آموزشی با تدوین چارچوب های اخلاقی بومی و مشارکتی، به حفظ کرامت انسانی و رشد اخلاقی نسل آینده در کنار توسعه فناوری توجه ویژه ای داشته باشند.

کلیدواژه ها:

هوش مصنوعی ، اخلاق آموزشی ، خودمختاری یادگیرنده ، تربیت ارزش محور ، عدالت آموزشی