تحلیل روان شناختی عوامل بی انگیزگی و افت تحصیلی در دوره ابتدایی و ارائه راهکارهای آموزشی

بیان مساله و فضای پژوهش درباره بی انگیزگی و افت تحصیلی در دوره ابتدایی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا این دوره زیربنای شکل گیری نگرش ها، مهارت ها و رفتارهای یادگیری در سال های بعدی است. پژوهش حاضر با هدف «تحلیل روان شناختی عوامل موثر بر بی انگیزگی و افت تحصیلی دانش آموزان دوره ابتدایی و ارائه راهکارهای آموزشی مبتنی بر شواهد» طراحی شده است. این مطالعه بر آن است تا عوامل درونی (مثل خودکارآمدی، انگیزه درونی، اضطراب تحصیلی، توجه و عملکرد اجرایی، ویژگی های شخصیتی) و عوامل بیرونی (محیط خانواده، تعامل معلم–دانش آموز، شیوه های تدریس، شرایط اجتماعی-اقتصادی، فشارهای ارزشیابی) را شناسایی، اولویت بندی و رابطه آن ها را با کاهش انگیزه و افت نمرات مورد بررسی قرار دهد. روش پژوهش ترکیبی و توام با تحلیل کمی و کیفی در نظر گرفته شده است تا جنبه های فردی، بین فردی و نهادی پدیده به طور هم زمان و تکمیلی روشن گردد. نمونه تحقیق شامل دانش آموزان پایه های مختلف دوره ابتدایی، معلمان کلاس و والدین از چند مدرسه دولتی و غیردولتی با تنوع اجتماعی-اقتصادی است تا نتایج قابلیت تعمیم معقول در سطح منطقه ای داشته باشند.در بخش کمی، از پرسشنامه های استاندارد شده برای سنجش میزان انگیزه تحصیلی، خودکارآمدی تحصیلی، اضطراب امتحان و علائم اختلال توجه-کم توجهی استفاده شده و داده ها با روش های آماری توصیفی و تحلیل رگرسیون چندمتغیری مورد بررسی قرار می گیرند تا سهم هر عامل در پیش بینی افت تحصیلی تعیین شود. در بخش کیفی، مصاحبه های نیمه ساختاریافته با معلمان و والدین و نیز مشاهده کلاس درس انجام می شود تا علل زمینه ای و فرایندی بی انگیزگی و پیامدهای آن به صورت عمقی درک شوند؛ تحلیل داده های کیفی به کمک روش های کدگذاری موضوعی انجام می گیرد. نتایج مورد انتظار نشان می دهد که کاهش خودکارآمدی، اضطراب مرتبط با ارزشیابی، عدم تناسب روش های تدریس با سطوح یادگیری، کمبود مشارکت والدین و محدودیت های منابع آموزشی از جمله عوامل کلیدی افت و بی انگیزگی هستند؛ همچنین نشان داده می شود که عوامل فردی و محیطی غالبا با هم تعامل داشته و اثرات مکمل یا تشدیدی بر عملکرد تحصیلی دارند.بر پایه نتایج تحلیلی، پژوهش پیشنهاداتی آموزشی و اجرایی ارائه می دهد که شامل توسعه برنامه های آموزشی ویژه معلمان برای تقویت روش های تدریس فعال و تفاوت گذاری شده، پیاده سازی برنامه های آموزش مهارت های اجتماعی-عاطفی در مدارس ابتدایی، مداخلات زودهنگام شناسایی و حمایت از دانش آموزان با مشکلات یادگیری یا توجه، و تقویت مشارکت خانواده از طریق کارگاه ها و راهنمایی های عملی است. همچنین سازوکارهای بازخوردی کم فشار و ارزشیابی فرایندی به جای آزمون های تنها-سنجشی توصیه می شوند تا اضطراب و فشار رقابتی کاهش یابد. این پژوهش برای سیاست گذاران آموزشی، مدیران مدارس و معلمان راهکارهای مبتنی بر شواهد برای پیشگیری و مداخله در مسیر بی انگیزگی ارائه می کند و ضرورت توجه هم زمان به جنبه های روان شناختی و راهبردهای آموزشی را برجسته می سازد.

کلیدواژه ها:

بی انگیزگی تحصیلی ، افت تحصیلی ، دوره ابتدایی ، خودکارآمدی ، اضطراب امتحان ، روش های تدریس فعال ، مشارکت والدین