«زیبایی شناسی حروف عربی در طراحی گرافیک معاصر کشورهای اسلامی»

خوشنویسی اسلامی، به ویژه در تزیین نسخ خطی قرآن، فراتر از یک فن نگارش، به مثابه تجلی گاه مفاهیم متعالی و زیبایی شناسی مقدس است. در عصر عباسی، دو خط کوفی و ثلث به اوج شکوفایی رسیدند، اما تحلیل تطبیقی مبانی زیبایی شناختی این دو خط در خدمت انتقال مفاهیم قرآنی، به ویژه با تمرکز بر بعد نمادین، از خلا پژوهشی رنج می برد.این پژوهش به تحلیل تطبیقی زیبایی شناسی خطوط کوفی و ثلث در تزیینات قرآنی عصر عباسی می پردازد و در پی تبیین اصول ترکیب بندی، نقش هندسه و کارکرد نمادین آن ها در بازتاب مفاهیم توحیدی است.این مطالعه به روش کیفی و با رویکرد «تحلیل محتوای تطبیقی» انجام شده است. داده ها از طریق مطالعه ی کتابخانه ای و مشاهده ی مستقیم نمونه های شاخص نسخه های خطی قرآن متعلق به عصر عباسی گردآوری و با استفاده از تحلیل محتوای کیفی مورد بررسی قرار گرفته اند.یافته ها نشان می دهد خط کوفی با ساختار هندسی ایستا، متقارن و مبتنی بر نسبت های ریاضی، تجسمی از نظم کیهانی و ثبات قانون الهی است. در مقابل، خط ثلث با حرکات سیال، کشیده ها و دورهای موزون، بیانگر حیات، جریان رحمت و روحانیتی پویا می باشد. هر دو خط، هرچند با بیانی متفاوت، در خدمت تجسم بخشیدن به عظمت و زیبایی کلام الهی قرار گرفته اند.این تحقیق نشان می دهد که تفاوت در زیبایی شناسی کوفی و ثلث، نه یک تقابل، بلکه تکاملی در راستای بسط ابعاد مختلف تجربه ی زیبایی شناختی-معنوی است. کوفی «هندسه ی قدسی» را نمایندگی می کند، حال آنکه ثلث «نظم سیال و روحانی» را به نمایش می گذارد و هر دو، با زبانی نمادین، مفاهیم توحیدی را در کالبدی هنری انتقال می دهند.

کلیدواژه ها:

زیبایی شناسی خوشنویسی اسلامی ، خط کوفی عباسی ، خط ثلث ، تزیینات قرآنی ، نمادگرایی توحیدی ، تحلیل تطبیقی