بررسی اثرات آموزش مهارت های خودآگاهی هیجانی بر پیشگیری از بروز اختلالات رفتاری در مدرسه

در دهه های اخیر، با گسترش پژوهش های روان شناسی تربیتی و علوم رفتاری، اهمیت سلامت هیجانی و نقش آن در رشد همه جانبه ی کودکان و نوجوانان بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. مدرسه به عنوان یکی از مهم ترین نهادهای اجتماعی و تربیتی، نقش اساسی در شکل گیری هویت، الگوهای رفتاری، و مهارت های اجتماعی دانش آموزان ایفا می کند. در این میان، بروز اختلالات رفتاری در محیط های آموزشی، از جمله پرخاشگری، انزواطلبی، اضطراب، بی توجهی، نافرمانی و ناسازگاری با قواعد اجتماعی، می تواند نه تنها فرایند یادگیری را مختل کند، بلکه روابط میان فردی، احساس تعلق به مدرسه و سلامت روانی دانش آموزان را نیز تحت تاثیر منفی قرار دهد. در نتیجه، پیشگیری از بروز اختلالات رفتاری در سنین مدرسه به عنوان یکی از اهداف اساسی نظام تعلیم و تربیت مورد تاکید قرار گرفته است. در این راستا، یکی از رویکردهای موثر و روزآمد در حوزه ی پیشگیری و ارتقای سلامت روانی، آموزش مهارت های زندگی به ویژه مهارت های هیجانی و اجتماعی است. مهارت های هیجانی به مجموعه ای از توانایی ها اطلاق می شود که فرد را قادر می سازد هیجان های خود را بشناسد، آن ها را به شیوه ای سالم ابراز و مدیریت کند و نسبت به هیجان های دیگران نیز درک و همدلی داشته باشد. در میان این مهارت ها، خودآگاهی هیجانی به عنوان نخستین و بنیادی ترین مولفه ی هوش هیجانی، نقشی محوری دارد. خودآگاهی هیجانی به معنای توانایی فرد در شناخت و درک هیجان ها، نیازها، انگیزه ها و حالات درونی خویش است و پایه ای برای تنظیم هیجان ها، تصمیم گیری موثر، و روابط بین فردی سازنده به شمار می رود. برنامه های آموزش مهارت های خودآگاهی هیجانی معمولا شامل آموزش در زمینه ی شناسایی هیجان های گوناگون، درک علت های هیجانات، تشخیص الگوهای واکنشی، تفکر درباره ی پیامدهای هیجانی رفتارها و تقویت پذیرش هیجان ها هستند. در این پژوهش که به شیوه مروری و با مطالعه کتابخانه ای و مراجعه به مقاله ها و تحقیق های چاپ شده و مطالب دیجیتالی گرد آوری شده است و سعی بر آن شده که به بررسی اثرات آموزش مهارت های خودآگاهی هیجانی بر پیشگیری از بروز اختلالات رفتاری در مدرسه پرداخته شود. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که کودکانی که از سطح بالاتری از خودآگاهی هیجانی برخوردارند، توانایی بیشتری در کنترل خشم، کاهش رفتارهای پرخطر، و حل تعارضات به شیوه های مسالمت آمیز دارند. برعکس، فقدان یا ضعف در این مهارت، اغلب با افزایش احتمال بروز رفتارهای ناسازگارانه، پرخاشگری، اضطراب و مشکلات ارتباطی همراه است. از این رو، آموزش خودآگاهی هیجانی به عنوان یک راهبرد پیشگیرانه در محیط های آموزشی مطرح شده است که می تواند نه تنها به بهبود سلامت روانی دانش آموزان کمک کند، بلکه در ایجاد محیطی آرام تر، پویا تر و سازنده تر در مدرسه موثر باشد.

کلیدواژه ها:

خودآگاهی ، مهارت ، اختلالات ، رفتار ، دانش آموزان