طراحی شهری و تحقق عدالت فضایی: تحلیلی بر انسجام اجتماعی در محلات کم برخوردار شهر زنجان

عدالت فضایی به عنوان یکی از اصول بنیادین توسعه شهری، بر توزیع متوازن خدمات و فرصت ها در شهرها تاکید دارد و نقشی کلیدی در ارتقای انسجام اجتماعی ایفا می کند. این پژوهش به بررسی رابطه میان طراحی شهری، عدالت فضایی و انسجام اجتماعی در محلات کم برخوردار شهر زنجان پرداخته است. با استفاده از رویکرد ترکیبی کمی–کیفی، داده های مکانی (GIS) و داده های اجتماعی (پرسش نامه و مصاحبه با ساکنان و مدیران شهری) جمع آوری و تحلیل شد. یافته ها نشان می دهد که محلات منتخب (اسلام آباد، بیسیم و کوی فرهنگ) از نظر دسترسی به خدمات شهری، کیفیت محیط کالبدی، سرانه فضاهای عمومی، زیرساخت های حمل ونقل و فرصت های اقتصادی، فاصله معناداری با میانگین شهری دارند. این عدم توازن، موجب کاهش سرمایه اجتماعی، مشارکت شهری محدود و ضعف انسجام اجتماعی در این محلات شده است. همچنین، طراحی شهری نامناسب و نبود فضاهای عمومی فعال، نقش مهمی در بازتولید محرومیت فضایی ایفا می کند. بر اساس تحلیل داده ها، ایجاد فضاهای عمومی با کیفیت، بازطراحی مسیرها و شبکه معابر، توسعه زیرساخت های محیطی و تقویت سازوکارهای مشارکتی، می تواند زمینه ارتقای عدالت فضایی و انسجام اجتماعی را فراهم آورد. این مطالعه نه تنها به غنای ادبیات نظری در حوزه عدالت فضایی و طراحی شهری کمک می کند، بلکه چارچوبی عملی برای برنامه ریزی و سیاست گذاری شهری در زنجان ارائه می دهد. نتایج نشان می دهد که تحقق عدالت فضایی پیش شرط توسعه پایدار و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان است و توجه به طراحی شهری می تواند به کاهش شکاف های اجتماعی و فضایی در محلات کم برخوردار منجر شود.

کلیدواژه ها:

عدالت فضایی ، طراحی شهری ، انسجام اجتماعی ، محلات کم برخوردار ، زنجان