سنجش میزان تحقق اصول توسعه پایدار در طرح های تفصیلی و جامع شهری

رشد شتابان شهرنشینی در ایران و تمرکز سیاست گذاری بر ابعاد کالبدی توسعه شهری موجب شکل گیری چالش های عمیقی در زیست پذیری، عدالت فضایی و پایداری زیست محیطی شده است. هرچند مفهوم توسعه پایدار از دهه ۱۳۷۰ وارد گفتمان برنامه ریزی شهری کشور گردید، اما شواهد نشان می دهد پیاده سازی اصول آن در طرح های جامع و تفصیلی با ضعف نهادی، کمبود شاخص های بومی و رویکرد بالا به پایین مدیریتی مواجه است. بر این اساس، پرسش اصلی پژوهش آن است که تا چه اندازه طرح های شهری ایران توانسته اند اصول توسعه پایدار را در سه بعد نهادی، اجتماعی و کالبدی تحقق بخشند و چه اصلاحاتی برای انطباق با الگوهای نوین جهانی ضرورت دارد.هدف اصلی این پژوهش ارزیابی میزان تحقق اصول توسعه پایدار در طرح های جامع و تفصیلی شهری ایران است که در قالب چهار هدف فرعی شامل: شناسایی شاخص ها، ارزیابی تطبیقی طرح ها، تحلیل ضعف های اجرایی و ارائه الگوی بومی ارزیابی پایداری دنبال شد. روش تحقیق از نوع توصیفی–تحلیلی با رویکرد کتابخانه ای و اسنادی بوده و داده ها از منابع علمی، گزارش های طرح های شهری و مستندات نهادی استخراج گردیدند.یافته های پژوهش نشان داد که غلبه نگاه فنی و کالبدی در طرح ها، ضعف در پیوند اجتماعی–مدیریتی، و تمرکزگرایی در تصمیم گیری از عوامل اصلی فاصله از توسعه پایدار است. همچنین مشخص شد آموزش های زیست محیطی، مشارکت شهروندی و نقش روابط عمومی در سطوح محلی، اثر مستقیم بر ارتقای شاخص های پایداری دارد. در نهایت، الگوی بومی پیشنهادی پژوهش با تاکید بر چهار رکن نهادی، مشارکتی، کالبدی و ارتباطی می تواند مبنای بازنگری طرح های شهری و استقرار نظام ارزیابی چندسطحی پایداری در مدیریت شهری ایران قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

توسعه پایدار ، طرح جامع شهری ، طرح تفصیلی ، ارزیابی پایداری ، ساختار نهادی ، مشارکت شهروندی ، شهرسازی پایدار