ارزیابی ریسک های فنی و مدیریتی پروژه های عمرانی در شهرداری های مناطق محروم و راهکارهای کاهش آن

پروژه های عمرانی شهرداری در مناطق محروم، به ویژه شهر ایلام، به دلیل محدودیت های منابع مالی، کمبود زیرساخت های فنی، و ضعف در نظام مدیریتی، با ریسک های بالایی مواجه هستند. ارزیابی دقیق این ریسک ها برای تضمین موفقیت پروژه ها و جلوگیری از اتلاف منابع، ضرورتی حیاتی دارد. مطالعه حاضر با هدف شناسایی عوامل پرریسک فنی و مدیریتی در پروژه های عمرانی شهرداری ایلام و ارائه راهکارهای عملی کاهش آن ها انجام شد.روش پژوهش مبتنی بر رویکرد توصیفی-تحلیلی با بهره گیری از داده های میدانی، مصاحبه های نیمه ساختاریافته با مدیران و پیمانکاران، و بررسی ۳۵ پروژه عمرانی اخیر (۳ سال گذشته) بود. ابزار گردآوری داده ها شامل پرسشنامه استاندارد ارزیابی ریسک پروژه و چک لیست عوامل مدیریتی و فنی بود. یافته ها نشان داد که مهم ترین ریسک های فنی شامل: نبود مطالعات امکان سنجی دقیق، ضعف طراحی مهندسی مطابق با شرایط اقلیمی، استفاده از مصالح نامرغوب، و کمبود کنترل کیفیت در حین اجرا هستند. در بعد مدیریتی، ریسک های عمده عبارتند از: تاخیر در تخصیص بودجه، تغییرات مکرر در طرح به دلیل فشارهای سیاسی، ضعف در فرآیند مناقصه و انتخاب پیمانکار، و فقدان نظام نظارت مستمر بر عملکرد پروژه.تحلیل ها مشخص کرد که نبود هم افزایی بین بخش های فنی و مدیریتی، ضریب اثرگذاری ریسک ها را افزایش داده و در شرایط مناطق محروم، با محدودیت منابع، این اثر مخرب تر است. راهکارهای کاهش ریسک پیشنهادی عبارتند از: تدوین نظام یکپارچه مدیریت ریسک پروژه در شهرداری، اجرای مطالعات امکان سنجی پیش از آغاز هر پروژه، ایجاد واحد کنترل کیفیت مستقل با استفاده از فناوری های GIS و BIM، آموزش تخصصی مدیران پروژه در زمینه تصمیم گیری مبتنی بر داده، و طراحی نظام مناقصه شفاف با شاخص های ارزیابی عملکرد پیمانکاران. همچنین، پیشنهاد شد که مشارکت اجتماعی در مراحل برنامه ریزی و نظارت بر پروژه تقویت شود تا با افزایش شفافیت، فشارهای سیاسی و تغییرات ناگهانی کاهش یابد.نتایج این تحقیق تاکید می کند که مدیریت ریسک در پروژه های عمرانی مناطق محروم، تنها وقتی موفق است که نگاه چندبعدی به ریسک (فنی، مدیریتی، اجتماعی، اقتصادی) داشته باشد و مکانیزم های پیشگیرانه جایگزین رویکرد واکنشی شوند. پیاده سازی راهکارهای ارائه شده می تواند نرخ شکست پروژه ها را کاهش داده، کیفیت خروجی ها را ارتقاء دهد، و اعتماد عمومی نسبت به عملکرد شهرداری را بهبود بخشد. این مطالعه می تواند به عنوان الگوی بومی مدیریت ریسک، مورد استفاده سایر شهرداری های مناطق محروم ایران قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

مدیریت ریسک پروژه های عمرانی ، شهرداری ایلام ، مناطق محروم ، کنترل کیفیت ، منابع مالی پایدار ، فناوری GIS/BIM ، امکان سنجی پروژه ، مشارکت اجتماعی